به گزارش ثریا کمیته تحقیقات و اخلاق کووید- ۱۹ معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در یک گزاره برگ، جزئیات میزان بیماری زایی سویه اومیکرون کرونا و راه‌های مقابله با آن را تشریح کرد.
پیام اصلی این گزاره برگ این است که اگرچه شدت بیماری زایی واریانت (سویه) اومیکرون کمتر از واریانت های قبلی است اما با توجه به قدرت سرایت بالای آن، درصد واکسیناسیون پایین به ویژه دوز سوم و همچنین رعایت پایین پروتکل‌ها در کشور ما نسبت به سایر کشورها، نگرانی ناشی از افزایش تعداد موارد ابتلا و درنتیجه آن، افزایش تعداد موارد بستری در پیک ششم همچنان وجود دارد.
بنابراین لازم است تزریق دوز سوم واکسن‌ها و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در جامعه و محل کار جدی گرفته شود.
تفاوت سویه اومیکرون با سویه های قبلی
در ۲۴ نوامبر ۲۰۲۱ واریانت جدیدی از ویروس کرونا، به سازمان جهانی بهداشت گزارش شد. این واریانت جدید برای اولین بار در نمونه‌های جمع آوری شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۱ در بوتسوانا و در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۱ در آفریقای جنوبی شناسایی شد.
ویروس کرونا با کمک پروتئینی به نام اسپایک، وارد سلول‌های بدن می‌شود که در نتیجه آن بیماری کووید- ۱۹ ایجاد می‌شود. مطابق شواهد موجود حدود ۳۲ جهش در پروتئین اسپایک (پروتئین S) در واریانت اومیکرون مشخص شده است که این عدد تقریباً دو برابر جهش‌های واریانت دلتا به عنوان آخرین واریانت نگران کننده است.
این جهش‌ها سبب افزایش تجمع ویروس در قسمت فوقانی دستگاه تنفس نسبت به واریانت های دیگر شده است که درنتیجه آن، قدرت سرایت ویروس از طریق تماس فرد با فرد به حداکثر مقدار خود تا این زمان رسیده است.
دو ویژگی قدرت سرایت بالا و ناشناخته بودن این واریانت سبب شد تا سازمان جهانی بهداشت آن را در دسته واریانت نگران کننده یا VOC (Variant of Concern) هم ردیف واریانت قبلی این گروه یعنی آلفا، بتا، گاما و دلتا قرار دهد.
خلاصه‌ای از ویژگی‌های واریانت اومیکرون در مقایسه با واریانت دلتا در جدول نشان داده شده است.
مقایسه مهم‌ترین ویژگی‌های واریانت اومیکرون در مقایسه با واریانت دلتا از تاریخ ۲۲ نوامبر تا ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱
| ویژگی مورد بررسی | واریانت دلتا B.۱.۶۱۷.۲ | واریانت اومیکرون B.۱.۱.۵۲۹ |
| محل شناسایی آنها | هند اکتبر ۲۰۲۰ | آفریقای جنوبی نوامبر ۲۰۲۱ |
| جهش | حدود ۱۵ جهش در پروتئین اسپایک | حدود ۳۲ جهش در پروتئین اسپایک |
| میزان حمله ثانویه در خانواده | ۱۰.۷ درصد | ۲۱ درصد |
| دوره نهفتگی | حدود ۴ تا ۵ روز | کمتر از دلتا |
| علایم بالینی | علایم دلتا لرز، بدن درد، گلودرد و سرفه خشک با یا بدون تب، کوفتگی بدن، خواب آلودگی اسهال و استفراغ، از دست دادن بویایی و در موارد شدید کاهش اکسیژن خون و درگیری ریه خواهد بود. | علایم اومیکرون شبیه یک سرماخوردگی سخت گزارش می‌گردد که پنج علامت شایع آن آبریزش بینی، سردرد، خستگی خفیف تا شدید، عطسه و گلو درد است. |
| مدت زمان دوبرابر شدن | حدود ۱۴ روز | حدود ۲ تا ۳ روز |
| بستری شدن در بیمارستان | در گزارشات مختلف اعداد متفاوتی گزارش شده است. به نظر می‌رسد بین ۴۰ تا ۸۰ درصد میزان بستری شدن در اومیکرون نسبت به دلتا کمتر است. | |
| اثر گذاری واکسن‌ها با دوز سوم | ۸۰-۹۵ درصد | ۷۰-۷۵ درصد |
میزان قابلیت انتقال اومیکرون
اگرچه اطلاعات در این خصوص محدود است اما اطلاعات اخیر نشان داده‌اند که واریانت اومیکرون قابلیت انتقال بیشتری نسبت به نوع دلتا دارد. آخرین اطلاعات پیگیری بیماران در انگلیس نشان می‌دهد که احتمال انتقال بیماری در این واریانت جدید نسبت به واریانت دلتا دو برابر است.
نتایج مطالعات در این کشور نشان می‌دهد میزان حمله ثانویه خانگی برای اومیکرون ۲۱.۶ درصد است و این در حالی است که عدد متناظر برای دلتا برابر ۱۰.۷ درصد برآورد شده بود و مطالعه‌ای که در دانمارک انجام شد نشان داد یک نفر از هر پنج بیمار شناسایی شده قابل ردیابی یا متصل شدن به بیمار قبلی نبودند که خود حاکی از قابلیت انتقال بالا در موارد بدون علامت است.
گزارش کشورهایی که پیک ناشی از واریانت اومیکرون را تجربه کرده‌اند نیز نشان داده است پیک‌های اپیدمی ناشی از اومیکرون بسیار بالاتر از واریانت های قبلی بوده است. به طوری که زمان دو برابر شدن اولیه ویروس در آفریقای جنوبی ۱ تا ۲ روز و در دانمارک و بریتانیا، ۲ تا ۳ روز تخمین زده شد.
شدت بیماری زایی اومیکرون
در خصوص شدت بیماری زایی نیز همچنان اطلاعات محدود است، اما تا این زمان به نظر می‌رسد علایم بالینی در اومیکرون خفیف‌تر از سایر واریانت ها است.
تاکنون موارد شدید در اتحادیه اروپا و سایر کشورهای درگیر نادر بوده است به طوری که آخرین مطالعه نشان داده است میزان بستری شدن ناشی از ابتلا به واریانت اومیکرون حدود ۲۳ درصد کمتر از واریانت دلتا است (البته این عدد در گزارشات مختلف خیلی بالاتر نیز گزارش شده است).
در میان موارد اولیه اومیکرون که تست مثبت داشته‌اند حدود ۷۰ درصد علامت دار و مابقی بدون علامت بودند که میزان بستری و مرگ در آنها بسیار اندک بوده است؛ اما باید توجه داشت که وقتی تعداد موارد ابتلا افزایش یابد متناسب با آن تعداد موارد بستری و مرگ نیز افزایش خواهد یافت.
داده‌های اولیه حاکی از آن است که میزان بستری شدن در بیمارستان در آفریقای جنوبی یا انگلیس در زمان پیک بیماری رو به افزایش بوده است، اما محققین معتقد هستند این افزایش به دلیل شدت بیماری زایی بالا نبوده بلکه به دلیل تعداد بالاتر موارد بیماری بوده است.
نتایج مطالعه‌ای در آمریکا نشان داد که ابتلا به واریانت اومیکرون در مقایسه با دلتا در کودکان نیز همانند بزرگسالان، به بیماری با شدت کمتری منجر می‌شود.
تأثیرگذاری واکسن‌ها (اهمیت دوز یادآور)
آژانس بهداشتی انگلستان اعلام کرد که اثربخشی واکسن‌ها ۲۵ هفته پس از تزریق دوز دوم در مقابل واریانت اومیکرون نسبت به واریانت دلتا به طور معناداری کمتر است (کمتر از ۱۰ درصد) اما با تزریق دوز تقویتی (دوز سوم) اثربخشی واکسن‌ها در مقابل واریانت نوظهور اومیکرون بین ۷۰ تا ۷۵ درصد افزایش نشان می‌دهد.
واکسیناسیون با دو دوز از واکسن آسترزنکا و سپس دوز تقویتی (یادآور) اثربخشی واکسن را علیه واریانت اومیکرون تا ۷۱.۴ درصد و علیه واریانت دلتا تا ۹۳.۸ درصد افزایش داده است. به طورکلی انتظار می‌رود واکسن‌های فعلی باعث محافظت در برابر بیماری شدید، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر ناشی از عفونت با واریانت اومیکرون شوند.
درمان سویه اومیکرون
تا اینجا نتایج مطالعات نشان می‌دهند که روند درمان واریانت اومیکرون با واریانت های قبلی متفاوت نیست. بر اساس نتایج اولیه مطالعات، کورتیکواستروئیدها و مسدودکننده‌های گیرنده IL۶ همچنان برای مدیریت بیماران مبتلابه کووید- ۱۹ شدید مؤثر خواهند بود. سایر درمان‌ها برای بررسی اینکه آیا در برابر واریانت اومیکرون مؤثر هستند یا خیر باید مورد ارزیابی بیشتر قرار گیرند.
تست‌های تشخیصی
آزمایش‌های PCR که به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند همچنان برای تشخیص عفونت با واریانت اومیکرون هم استفاده می‌شوند و حساسیت بالایی برای تشخیص دارند. همچنین علیرغم ظهور واریانت های ویروس، هیچ کاهشی در حساسیت تست‌های سریع آنتی ژنی تاکنون گزارش نشده است. مطالعات برای تعیین اینکه آیا انواع دیگر آزمایش‌ها مؤثر هستند یا خیر ادامه دارد.
روش‌های پیشگیری
مؤثرترین اقداماتی که افراد می‌توانند برای کاهش انتشار ویروس کووید- ۱۹ انجام دهند عبارت است از:
حفظ فاصله فیزیکی حداقل یک و نیم متری از دیگران، استفاده از ماسک مناسب، باز کردن پنجره‌ها برای بهبود تهویه، اجتناب از فضاهایی با تهویه ضعیف یا شلوغ، تمیز نگه داشتن دست‌ها، سرفه یا عطسه در دستمال یا آرنج خمیده و مهم‌تر از همه دریافت واکسن به صورت کامل (با دوز یادآور) که در همه منابع معتبر علمی دنیا به ویژه سازمان جهانی بهداشت ذکر شده است.
تاکنون تقریباً ۶۵ درصد جمعیت کشور دو دوز واکسن دریافت کرده‌اند و عدد متناظر برای سه دوز واکسن بسیار پایین‌تر است.
نتیجه گیری
در حال حاضر کشور ما از جمله کشورهایی است که واریانت اومیکرون را گزارش کرده است. با توجه به اینکه جنبه‌های مختلف این واریانت نسبت به دیگر واریانت های کووید- ۱۹ هنوز ناشناخته است، ممکن است یک تهدید جدی برای کشور محسوب شود.
مستندات مختلف حکایت از قابلیت سرایت بالای این واریانت نسبت به واریانت های قبلی دارند که می‌تواند موجب افزایش شیوع بیماری شود و سیستم‌های بهداشتی را تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین برای جلوگیری از افزایش ابتلا و تجربه پیک بعدی در کشور، مهم‌ترین و بهترین راه حل تزریق دوز سوم یا یادآور واکسن‌های موجود در کشور و ادامه و تشدید اقدامات پیشگیرانه و بهداشتی در خانه، جامعه و محل کار مخصوصاً در جمعیت‌های خاص مانند سالمندان و افراد با ضعف و سرکوب سیستم ایمنی خواهد بود.
تهیه کنندگان این گزارش دکتر مریم شفاعتی (دکتری تخصصی میکروبیولوژی / ویروس شناسی)، دکتر زهرا خرمی (دکتری تخصصی اپیدمیولوژی)، فروغ گودرزی (دانشجوی اپیدمیولوژی)، دکتر زهرا منصورآبادی (دانشجوی دکتری تخصصی ایمونولوژی) هستند. نظارت کیفی گزارش برعهده دکتر محمدعلی عصاره زادگان دانشیار ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است.
منبع: خبرگزاری مهر
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.