به گزارش ثریا دانشمندان باور دارند زمین یکی از سیارات عجیب و غریب منظومه شمسی است؛ حتی شاید بتوان آن را عجیبترین سیاره دانست. اما چرا؟
آیا تابهحال به سنگهایی که بهصورت معمول در سطح زمین یافت میشوند، دقت کردهاید؟ برای یافتن این سنگها در سطح دیگر سیارات مشکلات فراوانی وجود دارد. تمام آنچه روی زمین یافت میشود، در دیگر سیارات نادر است و یا بهطور کل وجود ندارد. همین امر سبب شگفتانگیزبودن زمین در میان سیارات منظومه شمسی میشود.
در راستای همین قیاس، دانشمندان بهتازگی ناحیهای شگفتانگیز در سمت دور ماه کشف کردهاند؛ سمت دور ماه به آن سمتی گفته میشود که رو به زمین نیست. آنها ناحیهای داغ در دهانه یک آتشفشان خاموش شده پیدا کردند که مدتهاست فعالیت نمیکند. این ناحیه توسط عناصر رادیواکتیو موجود در گرانیتها درحال گرمشدن است. این گرانیتها در لایه ماگمای جامد زیر پوسته تشکیل شدهاند.
اما وجود مواد رادیواکتیو در گرانیتها چیزی نبود که سبب شگفتی دانشمندان شده باشد - حتی روی زمین نیز گرانیتها عمدتا حاوی مقادیر ناچیزی مواد رادیواکتیو هستند. آنچه سبب تعجب دانشمندان بود، وجود سنگ گرانیت بود! این نوع سنگ تنها به علت وجود آب مایع و صفحات تکتونیک فعال در زیر پوسته زمین تشکیل میشود، درحالیکه ماه فاقد هر دو مؤلفه است.
این نکته را در نظر داشته باشید که گرانیت و سایر سنگهای ساختهشده از ماگمای سنگهای آذرین که در هنگام فوران آتشفشان ساخته میشوند، سنگهای خاص و منحصربهفردی در منظومه شمسی نیستند. سطوح ماه، مریخ و حتی قمرهای کوچک دیگر سیارات مانند «آیو» که قمر مشتری است، مملو از این سنگها هستند. اما ماگمای معمولی سبب تولید گرانیت نمیشود و همین عجیب است!
همین مسیٔله سبب میشود تا زمین با توجه به ویژگیهای منحصربهفرد خود یک سیاره عجیب در منظومه شمسی در قیاس با دیگر سیارات باشد. گرانیت یکی از چندین سنگی است که تنها روی زمین یافت میشود - اگر در دیگر سیارات یافت شود، مقدار بسیار ناچیزی دارد و یک سنگ کمیاب است. ازجمله دیگر چیزهایی که در آنها را تنها در زمین پیدا میکنیم، میتوان به ستونهای آهکی، تپههای ماسهای کوارتز و غیره.
اما قضاوت دانشمندان در اینباره تنها براساس دانش فعلی آنهاست. آنها با توجه به اطلاعاتی که هماکنون دارند، قضاوت میکنند که سنگهای معمولی در زمین در دیگر سیارات نایاب یا کمیاب است. اگر ماه میتواند حاوی گرانیت باشد و دانشمندان را غافلگیر کند، آیا دیگر سیارات همانند مریخ نیز میتوانند حاوی سنگهایی باشند که هیچگاه وجود آنها را پیشبینی نمیکردیم؟ حتی اگر پاسخ مثبت باشد، باز هم زمین به علت ویژگیهای بیمانند خود، یکی از عجیبترین سیارات منظومه شمسی است.
«هری مکسوین»، دانشمند سیارهشناسی دانشگاه «تنسی»، میگوید: «ماگمای حاصل از فوران آتشفشان معمولا سبب تشکیل سنگی سیاه به نام «بازالت» میشود. از سوی دیگر، گرانیت معمولاً از ماگمایی تشکیل میشود که بارها و بارها سرد شده و دوباره تا حدی ذوب میشود. در این فرآیند، کانیهایی مانند «کوارتز» که در گرانیتها هستند، بهراحتی ذوبشده و از گرانیت جدا میشوند. سنگهای گرانیتی حاصل از این فرآیند بیشتر پوسته قارهای زمین را تشکیل میدهند.
روی زمین، این فرآیند معمولاً در مناطق فرورانش اتفاق میافتد؛ جایی که پوسته اقیانوسی در زیر پوسته قارهای میلغزد و پایین رفتن آن به سمت مرکز زمین سبب گرمشدن آن میشود. از آنجایی که سنگهای مرطوب راحتتر ذوب میشوند، پس فرورانش به این فرآیند کمک میکند. جالب است بدانید آب تنها به ذوب سنگها کمک نمیکند، بلکه سبب چسبیدن آنها به یکدیگر نیز میشود.
«متیو سیگلر»، دانشمند سیارهشناسی از مؤسسه علوم سیارهای در «توسان آریزونا» که در زمینه شناسایی گرانیت در ماه فعالیت داشته است، میگوید: «زمین با داشتن آب فراوان و صفحات تکتونیک همیشه راهی برای ساختهشدن گرانیت داشته است. اما این شرایط در دیگر سیارات وجود ندارد.»
به همین دلیل است که عطارد، زهره و مریخ و حتی قمرهای آتشفشانی سیاره مشتری دارای مقدار زیادی بازالت اما مقدار کمی گرانیت هستند. همچنین به همین دلیل است که آتشفشانهای سیارات دیگر بیشتر شبیه پنکیک است و مواد بهصورت انفجاری از کوه بیرون نمیآیند، بلکه حالتی روان دارند؛ مانند آتشفشان «Olympus Mons» در مریخ.
علاوه بر این موارد، سایر سنگهایی که در آب تشکیل میشوند همانند ماسه، سیاره ما را منحصربهفرد میکنند؛ زیرا زمین تنها سیارهای است که به علت داشتن آب فراوان میتواند چنین سنگهایی در سطح خود داشته باشد.
سنگهای رسوبی مانند ماسه سنگها زمانی تشکیل میشوند که سنگهای لایه لایه که از چسبیدن دیگر سنگها تشکیل شده بودند، خرد میشوند. این خرده سنگها مجددا بهم میچسبند و سنگهای جدیدی را شکل میدهند. برای چسبیدن مجدد این قطعات سنگ بهم، فشار و آب نیاز است. پس تنها فشار نمیتواند سبب شکلگیری آنها شود.
«بتانی اهلمان» دانشمند سیارهشناسی «Caltech» میگوید: «برخی از سیارکها همانند «ریوگو» و «بننو» دارای نوعی سنگهای رسوبی هستند که به علت شرایط عجیب گرانشی محیط شکل گرفتهاند. مریخ نیز دارای سنگهای رسوبی متنوعی است که نشان از وجود آب در گذشته دور این سیاره دارد. سنگهای رسوبی سیاره سرخ بیشتر زمانی به وجود آمدهاند که آب به چسباندن رسوبات تهنشینشده در رودخانهها، دریاچهها و تپههای شنی کمک کرده است. بااینحال، سنگهای رسوبی که ما روی زمین میشناسیم فراوانتر و متعددتر هستند و همین سبب منحصربهفردبودن زمین میشود.»
سنگ آهک سنگ دیگری است که در زمین رایج است. این سنگ درحقیقت نوعی سنگ گچی غنی از مواد معدنی به نام کربنات است. سنگ آهک در زمین به وفور یافت میشود. این سنگ زمانی تشکیل میشود که پوستهها و اسکلتهای موجودات اقیانوسی به ویژه صخرههای مرجانی در کف دریا با لاشه ماهیها ترکیب میشود. وقتی این مواد بهخوبی بههم فشرده شدند، سنگ آهک شکل میگیرد.
دانشمندان باور دارند حیات روی کره زمین به تشکیل سنگهای آهکی سرعت میبخشد، به حدی که برخی باور دارند شاید سنگهای آهکی تنها با وجود حیات قابل شکلگیری هستند. اما اینطور نیست. فرآیندهایی که در آنها موجودات زنده دخیل نیستند نیز میتوانند منجر به تشکیل سنگ آهک شوند ازجمله آنها میتوان به فرآیندهایی اشاره کرد که منجر به تولید سنگ آهک در سطح سیاره مریخ شده است.
این نکته که سیاره مریخ در گذشته گرم و مرطوب بوده، سبب شده است حالا مریخ به عنوان دومین سیارهای شناخته شود که میتوان کربنات را در آن پیدا کرد. اما بدون وجود حیات برای انبوه این ماده معدنی، دانشمندان تنها شاهد مقدار ناچیزی از این ماده در سطح مریخ بودهاند.
مقدار کمی از کربنات نیز در سیارکها ازجمله «Bennu» و «سرس» یافت شده است.
سنگ مرمر، نوع دیگری سنگ است در اثر گرما و فشار زیاد شکل میگیرد. یافتن این سنگ در سطح سیارات دیگر بسیار عجیب است زیرا برای تشکیل آن، ابتدا باید سنگ آهک وجود داشته باشد که سپس تغییر ساختار دهد. سنگ مرمر یک نوع سنگ دگرگونی است - به این معنا که تحت گرما و فشار شدید بدون ذوبشدن بوجود میآید.
این فرآیند دگرگونی در زمین معمولاً به آرامی و در اعماق لایههای درونی رخ میدهد. گرما و فشار در اعماق زمین سبب بهوجود آمدن سنگ مرمر میشود. اما آیا در سیارات دیگر میتوان به این راحتی سنگهای دگرگونی را یافت؟ در سیارات دیگر، سنگهای دگرگونی زمانی به مرمر تبدیل میشوند که برخورد یک شهاب سنگ به سطح سیاره سبب آزادشدن انرژی و گرمای بسیار زیاد شود.
دانشمندان با هدف یافتن این نوع از سنگها در دیگر سیارات، موفق شدهاند در سیاره مریخ سنگهای دگرگونی پیدا کنند که تحت فرآیندهای مشابه قرار گرفتهاند. اما شواهد نشان میدهد آنچه برای این سنگها رخ داده است، کمی ملایمتر از چیزی بوده است که برای سنگها در زمین رخ میدهد.
در سیاره زهره نیز، سطح به اندازهای داغ است که میتواند سرب را ذوب کند، پس احتمال میرود بیشتر سنگهای موجود روی سطح آن بهصورت دگرگونی باشند.
دانشمندان درنهایت باور دارند که اگر انسان میتوانست به اندازه کافی در اعماق دیگر سیارات حفاری کند، موفق میشد سنگهایی با انواع خاص و گوناگون بیابد اما نکته اینجاست که با توجه به دانش کنونی ما که ناچیز نیست، زمین جای خاصی است. زمین به لطف صفحات تکتونیک یکی از خاصترین مکانهای منظومه شمسی است و دانشمندان این فرصت را دارند تا ساختار درونی آن را به کمک سنگها با دقت بالایی بررسی کنند. در این مقاله میتوانید با عمیقترین گودالهای زمین به عنوان یکی دیگر از شگفتیهای این سیاره آشنا شوید.
منبع: دیجیاتو
مجموعه ۱۴ جلدی به دنیا آمدهام رونمایی میشود
تحویل حدود ۱۲ هزار کلاس درس به دانشآموزان در مهرماه
صحرایی: لایحه تقویت مدارس دولتی به مجلس خواهد رفت
بررسی صلاحیت نامزدهای دومین آئین اعطای نشان عالی دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
مدیران دانشجویی دانشگاهها زمینه زیست سالم دانشجویی را فراهم کنند
دانشگاه علامه طباطبایی میزبان سومین دوره از جشنواره برهان است
مشارکت حدود یک میلیون نفر از دانشآموزان و فرهنگیان در طرح مسطورا
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
مقدمات ملی شدن صنعت نشر فراهم است
زمان انتشار نتایج اولیه کنکور ارشد و معرفی شدگان دکتری اعلام شد
تشریح جزئیات برگزاری مجدد نوبت اول کنکور برای داوطلبان سیلزده
علم نافع چارهگشا و راهگشای تربیت عالم و تولید علم
شخصیت دختر کاپشنصورتی با گوشواره قلبی رونمایی شد
تاسیس کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاههای زیمبابوه
دریافت پول هنگام ثبتنام صرفا برای کتاب، بیمه و فرم مدرسه مجاز است
امسال ۱۰۲ هزار معلم جذب آموزش و پرورش میشوند
بخش زیادی از ۳۰ میلیون گیمر کشور دانشجو هستند
برنامه وزارت علوم برای طرح امریه دکتری استعدادهای درخشان
ضرورت دستیابی به روش های کاربردی در آموزش مداوم پزشکی
پورعباس با حکم رئیس جمهور رییس سازمان سنجش شد
تصویر دیدنی از رنگین کمان امروز تهران
آیفون تاشو به زودی با ظاهری شیک تولید میشود+عکس
تصویب سند ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی
تأیید انتخاب رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر
نسل جدید بمبافکنها برای رقابت با آمریکا در راه است
فضاپیمای پرسروصدای بوئینگ هنگام پرتاب مشکل پیدا کرد+عکس
آیپد ایر ۲۰۲۴ با ظاهری چشمنواز و رنگهایی جذاب+عکس
رولزرویس کولینان ۲۰۲۵ با ظاهری خشن میآید+عکس
ضرورت توجه به هنرِ حکمی در دانشگاهها
آغاز بررسی جزئیات پیشنویس سند ملی توسعه علوم و فناوریهای کوانتومی
قسمتهای داخلی همه خودروها در این فصل سرطانزا میشوند
سیاهچالههای فضایی را چطور ببینیم؟
۳۸هزار میلیارد عملیات در ثانیه کاری که تراشه اپل انجام میدهد
راه حل عالی و جدید برای گرمایش زمین پیدا شد
نقشه متروی فضایی برای سفرهای فضایی منتشر شد+عکس
جواهری در گونی در نمایشگاه کتاب رونمایی شد
کتاب جدید بهناز ضرابی زاده با نام پری خانه ما رونمایی میشود
نوزدهمین مجمععمومی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور برگزار میشود
جامعه اسلامی دانشجویان اشغال گذرگاه رفح را محکوم کرد
معدن بعد از نفت دومین زمینه ثروت آفرینی برای کشور است
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام آزمون زبان MSRT اردیبهشت ۱۴۰۳
کیفیسازی خدمات دانشجویی در دستور کار قرار دارد
پاسخ به۲۰سوال کلیدی داوطلبان کنکور درباره ایجاد سابقهتحصیلی و ترمیم نمره
حمایت سازمان ثبت از استعدادهای درخشان
هر رشتهای تأسیس شود پیوست اشتغال خواهد داشت
اولین پارتی شبیه سازی شده با هوش مصنوعی برگزار شد
هفته خوابگاههای دانشجویی مقارن با دهه کرامت در اردیبهشت ماه برگزار میشود
ربان انساننمای زن چری به ایران میآید+عکس
مرسدس بنز ترکیبی از دو خودروی خود را ساخت+عکس
زمان واریز وام تحصیلی نیمسال دوم ۱۴۰۴-۱۴۰۳ دانشجویان علوم پزشکی
اگر انسان درون سیاهچاله سقوط کند چه اتفاقی میافتد؟
۲۰۰ نفر در دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی جذب می شوند
خفاش سرچکشی موجودی بازمانده دوران باستانی+عکس
ضرورت توجه به هنر حکمی در دانشگاهها
دانشجویان بین الملل دانشگاه های علوم پزشکی تجمع می کنند
باغ گیاه شناسی ملی ایران
شادابسازی و مرمت ۱۱۰ هزار کلاس درس تا مهرماه
آغاز ثبتنام الکترونیکی کلاس اولیها / فعلا اتباع خارجی ثبتنام نمیشوند
جزییات سومین دوره آموزشی حلقههای میانی حامیم در دانشگاه علامه اعلام شد
کتاب آقاسید محمودبه نمایشگاه کتاب می آید
مسابقه کتابخوانی هشتبهشت با ۳۵ جایزه ویژه به مناسبت سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران
دانشگاه لوزان به دنبال پایان دادن به اعتراضات ضد اسرائیلی
قوانین جدید استفاده دانشجویان از شبکههای مجازی اعلام شد
تصویب قانون مالکیت فکری جهاد دانشگاهی در آیندهای نزدیک/ متخصصان جهاد دانشگاهی پای کار آمدند
شهدا و کودکان غزه دانشگاههای اروپا و آمریکا را فتح کردند
مساله فلسطین محور بازسازی جنبش دانشجویی در جهان شده است
بورسیه دستیاران تخصصی پزشکی برای ارائه خدمت در رشتههای مورد نیاز
رونمایی از شب آبستن در نمایشگاه کتاب تهران
کتاب حضرت فاطمه (س) رونمایی میشود
سیر تکامل آموزش و پرورش در ایران/ از کجا به کجا میرویم؟
بازنگری و اصلاح قانون تاسیس و اداره مدارس غیردولتی
ثبت رکورد تاریخی دانشگاه تبریز با صعود ۲۸ پلهای در نظام رتبهبندی تایمز
۷۰ دانشگاه علوم پزشکی در کشور داریم
لزوم اصلاح نظام تعرفه گذاری ترجیحی برای جذب دانشجو در رشتههای کم اقبالتر علوم پزشکی
دستورالعمل اجرای اعطای پایههای استحقاقی اعضای هیئت علمی ابلاغ شد
دو دانشجوی اردبیلی برگزیده جایزه البرز سال ۱۴۰۳ شدند
آغاز ثبتنام کلاس اولیها از فردا/ داشتن برگه سنجش سلامت شرط ثبتنام
نشریات دانشجویی توان نشر دستاوردهای علمی دانشگاهها را در سطح ملی دارند
اخذ مجوز دانشبنیان توسط یکی از شرکتهای شکلگرفته از سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
امیدواریم بتوانیم به رزیدنتها بالای ۲۰ میلیون تومان پول پرداخت کنیم
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
ربان انساننمای زن چری به ایران میآید+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
رولزرویس کولینان ۲۰۲۵ با ظاهری خشن میآید+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
راه حل عالی و جدید برای گرمایش زمین پیدا شد
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اولین پارتی شبیه سازی شده با هوش مصنوعی برگزار شد
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
آیفون تاشو به زودی با ظاهری شیک تولید میشود+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
نقشه متروی فضایی برای سفرهای فضایی منتشر شد+عکس
فضاپیمای پرسروصدای بوئینگ هنگام پرتاب مشکل پیدا کرد+عکس
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
۳۸هزار میلیارد عملیات در ثانیه کاری که تراشه اپل انجام میدهد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سیاهچالههای فضایی را چطور ببینیم؟
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
آیپد ایر ۲۰۲۴ با ظاهری چشمنواز و رنگهایی جذاب+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.