به گزارش ثریا امروز دهم ماه مبارک رمضان، یادآور روزی تلخ در تاریخ اسلام است. روزی که رحلت ام المومنین حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها در آن اتفاق افتاد و به همین علت آن سال را عام الحزن نامیدند. کلمات نمی‌تواند بازگوی شخصیت بانویی شود که علاوه بر آنکه بزرگ یاور پیامبر خدا (ص) بوده، همسری شایسته برای حضرت و مادری نمونه برای حورا انسیه یعنی فاطمه زهرا (س) است. فقدان و رحلت ایشان در دهمین روز از ماه مبارک رمضان سال دهم بعثت، ضایعه‌ای سنگین را به اسلام و مسلمانان وارد کرد و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) یکی از اولین مدافعان خود را از دست دادند. مقام و ایمان بی‌نظیر ام المؤمنین خدیجه کبری (س) سبب شد که تا سال‌ها بعد از رحلت ایشان، فضائل و خصایص حضرتش از سوی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای همگان بیان شود.

به همین مناسبت با حجت الاسلام و المسلمین محمدباقر علم الهدی به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

*نقش حضرت خدیجه (س) در حمایت از پیامبر (ص) در ابتدای بعثت چه بود و چگونه به گسترش اسلام کمک کرد؟

این چهره نامدار عالم اسلام نقش بسیار مهمی را در صدر اسلام و در پیشبرد اهداف حضرت رسول الله ایفا کردند چرا که حقیقتاً پیامبر اکرم یکی از مهمترین حامیان خود را حضرت خدیجه قرار داده بود و حضرت خدیجه با تمام توان از پیامبر اکرم حمایت می‌کردند و نقش‌های کلیدی را در ترویج و گسترش اسلام داشتند، مهمترین نقشی که حضرت خدیجه سلام الله علیها در کنار رسول الله داشتند حمایت روحی و روانی از آن حضرت بود. حضرت خدیجه با محبت‌ها و حمایت‌های بی‌بدیل خود پیامبر را در برابر مشکلات و سختی‌های دوران بعثت یاری می‌کردند ایشان سنگ صبور غم‌های دل رسول خدا بودند و مورد مشورت پیامبر اکرم و با دلگرمی‌هایی که حضرت خدیجه به پیغمبر اکرم می‌داد به لحاظ ظاهری می‌توانست یک نقطه امیدی را در دل رسول الله ایجاد بکند.

دوران زندگی پیغمبر اکرم با مردمی مواجه است که تهی از معارف و از انسانیت بودند مردمی که عزیزترین فرزندان خودشان را زنده به گور می‌کردند و این جنایت را امری افتخارآمیز می‌دانستند. طبیعی است که این امر بیشترین اثر منفی را در روح و روان رسول الله ایجاد می‌کرد و اینجا پیغمبر اکرم به لحاظ ظاهری نیازمند به یک حامی داشت و حضرت خدیجه این نقش بسیار مهم را انجام می‌دادند.

در کنار حمایت روحی و روانی حمایت اجتماعی حضرت خدیجه نیز مهم است می‌دانید که حضرت خدیجه دارای جایگاه اجتماعی بالایی بود به خاطر موقعیت اقتصادی که پیدا کرده بود در میان قریش یک جایگاه خاصی داشت لذا حضرت خدیجه در محافل و در مجالس به شدت از پیامبر حمایت می‌کردند و در برابر یاوه‌گویی هایی که دشمنان رسول الله علیه پیغمبر اکرم ابراز داشتند حضرت خدیجه دفاع می‌کرد و این دفاع نقش بسیار مهمی در پیشرفت و گسترش اسلام داشت.

در کنار این حمایت روحی و اجتماعی، حمایت مالی حضرت خدیجه نیز مهم است. حضرت از زمانی که به عقد و نکاح رسول الله درآمدند تمام ثروت خودشان را به پای پیغمبر اکرم ریختند و به این وسیله از برنامه‌ها و تبلیغات پیامبر حمایت مالی و اقتصادی کرد. حضرت خدیجه با این ایثاری که کردن مشکلات مالی پیامبر را و همچنین مشکلات اقتصادی مسلمانان را رفع می‌کردند. بنابراین یکی از مهمترین مقاطع زندگانی حضرت رسول سلام الله علیه و حضرت خدیجه آن سه سالی بود که مسلمانان در شعب ابی طالب گرفتار یک مشت انسان‌های رذل و بی‌ایمان و بی تقوا شده بودند و حضرت خدیجه با آن انفاق و بخشندگی که انجام می‌دادند دلگرمی بزرگی برای پیامبر محسوب می‌شدند.

قریشیان در شعب ابی طالب حتی گندم، جو، خرما و یا سایر ملزومات را به مسلمانان نمی‌فروختند. چرا که شعب ابی طالب فقط محاصره مکانی نبود بلکه محاصره اقتصادی هم بود قریشیان هم قسم شده بودند که به مسلمان‌ها هیچ چیزی نفروشند لذا حضرت خدیجه با اموالی که در اختیار پیغمبر گذاشت پیامبر اکرم اجناس و مایحتاج مردم حاضر در شعب را به چندین برابر و به صورت مخفیانه تهیه می‌کردند تا مسلمانان از گرسنگی نمیرند. اگر ثروت حضرت خدیجه نبود قطعاً مشکلات مضاعفی را بر امت اسلام وارد می‌شد.

*نقش سیاسی حضرت ام المومنین (س) در زندگانی پیامبر اعظم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شما می‌دانید حضرت خدیجه سلام الله علیها با آن جایگاه اقتصادی خاصی که داشتند طبیعی بود که دارای اقتدار و قدرت باشد و طبیعتاً حضرت خدیجه موقعیت سیاسی خودش را در ازدواج با پیغمبر اکرم فدای رسول الله کرد تا پیامبر اهداف رسالت را به بهترین شکل عملیاتی کند. وقتی که حضرت خدیجه به همسری رسول الله در می‌آید حتی زنان قریشی تصمیم می‌گیرند که ایشان قطع رابطه کنند همان بانوانی که افتخار می‌کردند که روزی در خانه خدیجه کار کرده و تلاش داشتند خود را به حضرت نزدیک کنند. تا شاید از امکانات مالی و اقتصادی و یا موقعیت سیاسی و اجتماعی خدیجه بهره‌مند شوند.

حضرت خدیجه ثروت و جایگاه اقتصادی و سیاسی و اجتماعی خویش را پای رسالت پیغمبر اکرم ریخت تا از این رهگذر بتواند در پیشرفت و گسترش اسلام نقش تعیین کننده ای داشته باشد، حضرت وقتی در خانه رسول الله قرار گرفتند طبیعتاً به عنوان یک مشاور دانا و یک مدبر تصمیم گیر در کنار رسول الله با پیغمبر اکرم مشورت‌های ارزشمندی را می‌دادند حضرت خدیجه خودش دارای یک نبوغ اجتماعی و اقتصادی و سیاسی بود تدابیر و دانایی خویش را در قالب مشاوره‌هایی به همسر مهربانشان ارائه می‌کردند و پیغمبر نیز در تصمیم‌گیری‌های بسیار مهم با حضرت مشورت می‌کردند. در کنار این نقشی که حضرت خدیجه برای رسول الله داشت حضرت خدیجه برای اهداف پیغمبر اکرم هم ایفای نقش کرده یعنی فعالیت‌های خیرخواهانه و کمک‌های بی‌دریغ بخشش‌های ایثارگرانه حضرت خدیجه همه را به نام رسول الله انجام می‌دادند.

حمایت از بینوایان و یتیمان سبب شد آیه‌های اسلام در دل مردم محکم شود و مردم نسبت به پیغمبر اکرم و دین اسلام امیدوار شوند. در سایه اقدامات حضرت خدیجه مسلمانان توانستند اعتماد به نفس خودشان را به دست بیاورند و روی پای خودشان بایستند. بنابراین حضرت خدیجه با صداقت و اخلاقی نیکو آموزه‌های لازم را در ایجاد اعتماد اجتماعی تقویت کرد در کنار این قضیه طبیعی است که حضرت خدیجه به عنوان یک مدیر داخلی منزل نقش بسیار مهمی داشته باشد. مدیریت حضرت خدیجه دارای یک هوش و یک تدبیر مثال زدنی بود حضرت در کنار مدیریت اقتصادی که انجام می‌دادند و در کنار تجارت‌های موفقی که داشتند یک بانوی خانه‌دار و موفق هم بودند.

*میزان ثروت حضرت خدیجه (س) چقدر بود و چگونه در راه اسلام صرف شد؟

حضرت خدیجه در حقیقت یکی از ثروتمندترین بانوان عصر خودش بوده بر اساس خیلی از نقل‌ها حضرت بیش از ۸۰ هزار شتر داشته که اموال تجاری آن حضرت را از یمن، شام، طایف، عراق، بحرین، مصر، عمان و حتی حبشه فلسطین جابجا می‌کرد این حجم از شتر حکایت از ثروت کلان ایشان دارد. در کنار این ثروت ۴۰۰ غلام و کنیز هم داشتند چه آنها تدبیر امور اقتصادی و بازرگانی و حسابداری تجارت خانه حضرت خدیجه را عهده دار بودند و همین امر باعث شد که حضرت خدیجه دارای یک شخصیت برتری شود.

ثروتمندان دیگری هم در زمان حضرت خدیجه بودند مانند ابوجهل، ابوسفیان، عقبة و … اما هیچیک از آنها ثروتشان به پای ثروت خدیجه نمی‌رسید پیغمبر اکرم فرمودند که هیچ ثروتی هرگز مرا آنگونه سود نبخشید که ثروت حضرت خدیجه به من سود بخشیده است؛ این کلام اشاره به مال پاک و حلال حضرت خدیجه دارد. یکی از دلایل موفقیت مهاجرت مسلمانان از شعب ابی طالب پول حضرت خدیجه بود.

*زندگانی حضرت خدیجه چه درس‌هایی برای بانوان امروز دارد؟

مهمترین شاخصه‌های شخصیتی حضرت خدیجه چند امر بسیار مهم است که در رأس آنها ایمان و تقوا و استقامت حضرت خدیجه است که می‌تواند برای بانوان امروز جامعه درس باشد. ایمان و تقوایی که بتواند انسان‌ها را در برابر مشکلات و سختی‌ها مقتدر نشان بدهد و هیچگاه سختی‌ها و گرفتاری‌ها آنها را نسبت به هدف مأیوس و مردد نسازد این ایمان درس بسیار مهمی دارد. نکته بعد تلاش و کوششی است که حضرت خدیجه راه خدا کرد حضرت بر اساس همین ایمان ثروت و امکاناتشان را در راه خدا تقدیم کردند و هرگز در اقدامی که انجام می‌دادند دچار تردید نمی‌شدند.

از دیگر ویژگی‌های آن حضرت ایثارگری، بخشندگی و انفاق حضرت خدیجه است که حضرت به یتیمان کمک می‌کرد و از اموال خودش سهمی برای فقرا و برای محرومین و برای بازماندگان برای گرفتاران قرار می‌دادند. از دیگر مقاطعی که می‌شود از زندگانی حضرت خدیجه پند گرفت پایداری و مقاومت ایشان است. حضرت خدیجه در برابر مشکلات و سختی‌های دوران بعثت مقاومت و ایستادگی کرده و حتی همه ثروتش را داد به شکلی شد که حضرت خدیجه در شعب ابی طالب از اموال خدیجه فقط یک پوست بزی باقی مانده بود که شب‌ها پیغمبر اکرم زیر پای خدیجه و زهرا سلام الله علیها پهن می‌کردند و روزها هم همان پوست بز را به عنوان سایبان بر سر حضرت خدیجه و زهرا سلام الله علیهما قرار می‌دادند اما حضرت خدیجه هرگز گلایه نکرد که یا رسول الله من این همه ثروت داشتم و الان به خاطر همنشینی و همراهی با شما تمام ثروتم را از دست دادم.