به گزارش ثریا دکتر محمدجواد دهقانی در مراسم رونمایی نظام رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹-ISC گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) از ۹ سال پیش با ابلاغ وزارت علوم با تشکیل گروه پژوهشی رتبه بندی عملاً ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور را با شاخص ها و معیارهای مصوب انجام داده و بعد از گذشت چندین سال متوالی عملاً در سطح ملی به یک مرجع در این حوزه تبدیل شده است.

وی افزود: هر ساله گزارش رتبه بندی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور از طریق وبگاه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، رسانه های گروهی و نیز در قالب کتاب رسمی به رؤسا و مدیران دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و جامعه علمی کشور، اطلاع رسانی می شود.

دهقانی اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب در دیدار ماه رمضان سال جاری با (دانشگاهیان) بر ضرورت «ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها» صحبت فرموده و بر تعیین معیارها و شاخص ها و نیز مزیت های لازم برای رتبه بندی به منظور ارتقای کیفی دانشگاه ها و ایجاد رقابت مثبت تأکید و به رصد و پایش کردن کشورهایی که نیت ما پیشی گرفتن علمی از آنهاست توصیه فرمودند.

وی افزود: در همین راستا و به منظور مقایسه حرکت علمی و عملکرد دانشگاه های کشور در سطح بین المللی و با توجه به تجارب ارزشمند گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در زمینه رتبه بندی دانشگاه ها در سطح ملی، از سال گذشته دو نوع  رتبه بندی جدید در سطح بین المللی با عنوان «رتبه بندی جهانی ISC «(ISC world University rankings) و نیز «رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام» (ISC Islamic world university rankings) با تصویب شورای راهبری ISC و تأکید وزیر علوم، به عنوان رئیس شورای راهبری در دستور کار قرار گرفت.

 سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: یکی از مهمترین دستاوردهای انجام رتبه بندی جهانی، ایجاد یک پایگاه داده از جزئیات کامل اطلاعات علمی و پژوهشی کشورها و دانشگاه های تراز اول دنیا است که در نتیجه آن امکان برنامه ریزی و تهیه نقشه راه به منظور دستیابی به اهداف و چشم انداز کشور و نیز دانشگاه های کشور در سطح بین المللی وجود خواهد داشت.

وی گفت: رتبه بندی هایی که در سطح جهان انجام می گیرد غالباً ترکیبی از اطلاعاتی است که مؤسسات مجری رتبه بندی تهیه می کنند و اطلاعاتی که بر اساس خوداظهاری دانشگاه ها به این مؤسسات ارائه می شود. در نهایت با استفاده از این داده ها رتبه دانشگاه ها محاسبه و اعلام می شود بدون اینکه دانشگاه ها از جزئیات این داده ها و نحوه محاسبه آنها اطلاعات دقیقی در دست داشته باشند. عدم دسترسی به این اطلاعات باعث می شود که سیاستگذاران آموزش عالی و مدیران دانشگاه ها نتوانند چگونگی عملکرد دانشگاه ها را در شاخص های مختلف بدانند.

دهقانی ادامه داد: در رتبه بندی جهانی  ISC یک بانک اطلاعاتی جامع از داده های دانشگاه های جهان و دانشگاه های ایران بدست می آید، که با استفاده از این بانک اطلاعاتی، می توان برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت  برای دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور تدوین کرد.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر با توجه به دریافت بخش هایی از اطلاعات مراکز و دانشگاه ها در قالب خوداظهاری، اطمینان کاملی از مجموعه داده ها و نیز امتیازهای محاسبه شده توسط موسسه های رتبه بندی وجود ندارد، حال اینکه داده های گردآوری شده در نظام رتبه بندی جهانی ISC از صحت و سقم بالاتری برخوردار بوده زیرا علاوه بر نهایت دقت در جمع آوری، تقریبا اکثر داده ها مستقلا از پایگاه های معتبر بین المللی جمع آوری شده و عاری از خوداظهاری بوده و لذا  مشکلات مربوط به عدم مستند سازی و راستی آزمایی در آن وجود ندارد.

رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، گفت: رتبه بندی جهانی ISC به منظور رتبه بندی دانشگاه های جهان در معیارهای خود، مهمترین مأموریت دانشگاهها که عبارتند از پژوهش، آموزش، نوآوری و فعالیت های بین المللی را در نظر می گیرد و بر این اساس دانشگاه ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهد.

وی گفت: نکته مهم در معیارهای  این رتبه بندی این است که بعد کیفی و کمی پژوهش همزمان با هم مورد بررسی قرار می گیرند. با گردآوری داده ها در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام بدون خوداظهاری دانشگاه ها از سراسر جهان، پایگاه داده موثق و معتبری شکل خواهد گرفت که می توان از آن در جهت سیاستگذاری های پژوهشی و بررسی موقعیت دانشگاه های ایران در سطح جهان استفاده کرد. رتبه بندی جهانی ISC  می تواند نقش مهمی در سوق دادن دانشگاه های ایران به سمت دانشگاه های تراز جهانی داشته باشد.

روش شناسی رتبه بندی جهانی ISC

دهقانی گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان در معیارهای خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش (با وزن ۶۰ درصد)، نوآوری (با وزن ۱۵ درصد)، آموزش (با وزن ۱۰ درصد) و فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن ۱۵ درصد) را در نظر می‌گیرد و بر این اساس دانشگاه‌های کشورهای اسلامی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد.

وی گفت: در رتبه بندی دانشگاه های جهان ISC، دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که حداقل ۸۵۰ مدرک در سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۵ در پایگاه وب آو ساینس به ثبت رسانیده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی USPTO ،WoS ، Incite گردآوری شده است.

معیار پژوهش شامل ۵ شاخص حجم پژوهش، تعداد استناد به مقالات و تاثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان و تعداد مقالاتی است که در نشریات برتر به چاپ رسیده اند.

بازه زمانی سه ساله ۲۰۱۵-۲۰۱۷ در این شاخص ها از جمله تعداد کل انتشارات هر دانشگاه در بازه زمانی سه ساله، تعداد کل استنادات به مقالات منتشر شده، تاثیر استنادی نرمال شده، تأثیر استنادی نسبت به کل جهان، تعداد مقالات با کیفیت دانشگاه (نشریات Q۱، مجلات نیچر، ساینس و فهرست نشریات نیچر ایندکس) است.

جدول زیر شاخص های مورد استفاده در «رتبه بندی جهانی ISC» نشان داده شده است

در رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹ ISC تعداد ۲۰۰۵ دانشگاه از سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته و رتبه-بندی شده اند. جدول زیر دانشگاه های حاضر در رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹ ISC را به تفکیک قاره در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نشان می دهد.

سرپرست ISC گفت: از کشور جمهوری اسلامی ایران ۴۳ دانشگاه در رتبه بندی جهانی ۲۰۱۹ ISC  حضور داشته اند. بر اساس مأموریت های دانشگاه ها، تعداد ۲۳ دانشگاه جامع کشور در این رتبه بندی حضور دارند.

دانشگاه های جامع حاضر در این رتبه بندی عبارت است از: دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، شهید بهشتی، شیراز، تبریز، گیلان، اصفهان، بوعلی سینا، رازی، سمنان، کاشان، یزد، شهید باهنر کرمان، مازندران، ارومیه، یاسوج، الزهرا (س)، بین المللی امام خمینی (ره)، شاهد، شهید چمران اهواز، شهرکرد و دانشگاه محقق اردبیلی

دانشگاه های علوم پزشکی حاضر در این رتبه بندی عبارت است از: دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، ایران، اصفهان، مشهد، تبریز، بقیه الله، شیراز، مازندران، جندی شاپور اهواز، کرمان و کرمانشاه

دانشگاه های صنعتی حاضر در این رتبه بندی عبارت است از: دانشگاه های صنعتی اصفهان، شریف، امیرکبیر، علم و صنعت ایران، خواجه نصیرالدین طوسی، نوشیروانی بابل، سهند و شاهرود

جدول زیر تعداد و رتبه های دانشگاه های ایران در رتبه بندی جهانی ISC و نیز در سطح کشور نشان داده شده است

دانشگاه هایی که رتبه بندی آنها در بازه یکسان هستند همگی هم رتبه بوده و ترتیب اسامی ذکر شده در این گزارش مطابق با سامانه رتبه بندی ISC بر اساس حروف الفبا (به لاتین) است. بنابراین دانشگاه های تهران و علوم پزشکی تهران در رتبه اول، دانشگاه های صنعتی اصفهان، علوم پزشکی شهید بهشتی، صنعتی شریف و تربیت مدرس در رتبه سوم و سایر دانشگاه ها نیز در بازه های یکسان هم رتبه هستند.

جایگاه دانشگاه های جهان در رتبه بندی ۲۰۱۹ ISC

دهقانی گفت: در رتبه بندی جهانی ISC ۲۰۱۹، تعداد ۲۰۰۵ دانشگاه برتر از ۹۹ کشور و ۶  قاره دنیا وجود دارند. در رتبه بندی ISC ۲۰۱۹، سه دانشگاه هاروارد، استنفورد و انستیتوی فناوری ماساچوست MIT در رتبه های اول تا سوم قرار دارند.

وی گفت: دانشگاه های جان هاپکینز، میشیگان، کلمبیا، تسینگ هوا (ازکشور چین)، انستیتوی فناوری کالیفرنیا، دانشگاه پنسیلوانیا به ترتیب در رتبه های ۴ تا ۹ و دانشگاه های دوک و واشنگتن سیاتل (به صورت مشترک رتبه ۱۰) دنیا قرار گرفته اند. در بین ۱۰ دانشگاه برتر جهان ۱۰ دانشگاه از کشور ایالات متحده آمریکا و یک دانشگاه از کشور چین بوده اند.

سرپرست ISC گفت: کشور آمریکا با ۳۰۱ دانشگاه، چین ۲۷۶ دانشگاه، ژاپن ۱۱۵ دانشگاه، انگلستان ۹۷ دانشگاه، ترکیه ۷۲ دانشگاه، فرانسه و آلمان هر کدام با ۷۱ دانشگاه، هند ۷۰ دانشگاه، ایتالیا ۶۳، کره جنوبی ۵۹ دانشگاه، برزیل ۵۷ دانشگاه، اسپانیا ۵۲ دانشگاه، ایران ۴۳ دانشگاه، کانادا و لهستان هر کدام با ۴۲ دانشگاه، در این رتبه بندی حضور داشته اند.

بهترین رتبه بین المللی دانشگاه های برتر دنیا در کشورهای آمریکا رتبه یک، چین رتبه ۷، انگلستان رتبه ۱۲، کانادا رتبه ۱۸، ژاپن رتبه ۱۹، دانمارک رتبه ۲۴، سوئیس  رتبه۲۶، کره جنوبی رتبه ۳۰، سنگاپور رتبه ۳۴، استرالیا رتبه ۳۶، فرانسه رتبه ۳۹، آلمان رتبه ۴۳، بلژیک رتبه ۴۸، تایوان رتبه ۵۷، هلند رتبه ۶۰، عربستان سعودی رتبه ۶۳، هنگ کنگ رتبه ۶۵، اسپانیا رتبه ۷۰، سوئد رتبه ۸۵ و برزیل رتبه ۸۷ بوده است.

جایگاه دانشگاه های کشورهای آسیایی در رتبه بندی ۲۰۱۹ ISC

کشور چین با دانشگاه تسینگ هوا و کشور ژاپن با دانشگاه توکیو که به ترتیب در رتبه های ۷ و ۱۹ قرار دارند بهترین رتبه های دانشگاه های آسیا را از آن خود کرده است.

بهترین رتبه دانشگاه های کشورهای کره جنوبی رتبه ۳۰، سنگاپور رتبه ۳۴، تایوان رتبه ۵۷، عربستان سعودی رتبه ۶۳، هنگ کنگ رتبه ۶۵، در رده های  بعد قرار دارند.

جایگاه دانشگاه های کشورهای اسلامی در رتبه بندی ۲۰۱۹ ISC

در رتبه بندی سال ۲۰۱۹ ISC از نظر تعداد دانشگاه ها، ترکیه با ۷۲ دانشگاه بیشترین تعداد حضور را داشته است. در بین سایر کشورهای اسلامی، ایران با ۴۳ دانشگاه، مالزی با ۲۱ دانشگاه، مصر ۱۸ دانشگاه، اندونزی و پاکستان هر کدام با ۱۳ دانشگاه، عربستان سعودی ۱۲ دانشگاه، الجزایر و تونس هر کدام با ۷ دانشگاه، نیجریه ۶ دانشگاه و مراکش ۵ دانشگاه، عمارات متحده عربی ۴ دانشگاه، لبنان، قطر، اردن، بنگلادش، قزاقستان قطر هر کدام با ۲ دانشگاه و سایر کشورهای اوگاندا، عمان، کویت، کامرون، عراق، سنگال، سودان  هر کدام با یک دانشگاه در این رتبه بندی قرار گرفته اند.

در میان دانشگاه های برتر کشورهای اسلامی، عربستان سعودی در رتبه ۶۳، مالزی در بازه ۳۰۰-۲۵۱، مصر در بازه ۴۵۰-۴۰۱، ایران و ترکیه در بازه ۵۰۰-۴۵۱، لبنان و قطر در بازه ۶۰۰-۵۰۱ و پاکستان در بازه ۷۰۰-۶۰۱ بهترین رتبه جهانی را کسب کرده اند.

در مجموع تنها ۸ دانشگاه از میان کشورهای اسلامی دارای رتبه زیر ۵۰۰ بوده اند. این در حالی است که طبق برنامه ۱۰ ساله علم، نوآوری و فناوری کشورهای اسلامی عضو OIC (مصوب ۲۰۱۷ در قزاقستان) لازم است تا سال۲۰۲۶، تعداد ۵۰ دانشگاه از کشورهای اسلامی در میان ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار گیرند.

به همین دلیل باید تلاش های جدی همراه با تهیه برنامه راهبری و نقشه راه مناسب توسط دانشگاه های این کشورها صورت گرفته تا علاوه بر افزایش تعداد دانشگاه ها رتبه و جایگاه مناسب را در سطح بین المللی کسب کنند.

منبع: خبرگزاری مهر