به گزارش ثریا متن زیر یادداشتی از داود مهدوی زادگان عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است که در ادامه می‌خوانید؛

بیش از دو ماه است که جهان به تدریج با ویروس کشندة واگیر دار نا شناخته‌ای از خانواده سرما خوردگی در گیر شده است. نام این ویروس را کووید ۱۹ (19- COVID ) یا کروناویروس ( Coronavirus ) گذاشته اند. گفته می‌شود میزان کشندگی این ویروس نسبت به ویروس‌های هم خانواده مانند آنفولانزا و سارس خیلی کمتر است ولی سرعت شیوع آن خیلی بیشتر است. کانون شیوع این ویروس در استان هوبی و شهر ووهان چین است و تا این لحظه نزدیک به نود هزار نفر در چین مبتلا شده اند و از این تعداد بیش از سه هزار نفر فوت کرده اند. شیوع این ویروس در کشورهای کره جنوبی و ایتالیا و ایران بیشتر از جاهای دیگر بوده است. کرونا در و آمریکا در حال فراگیر شدن است. در ایران حدود بیست و سه هزار نفر به کرونا ویروس مبتلا شده اند و از این تعداد تا این لحظه (چهارم فروردین) قریب به هزار و هشتصد نفر فوت کرده اند. برخی استان‌ها مانند تهران و قم و گیلان و مازندران در وضعیت قرمز قرار گرفته اند و در برخی از شهرها به منظور جلوگیری از شیوع بیشتر آن، ورودی شهرها کنترل می‌شوند. اولین بار، یک ماه قبل، کرونا ویروس در شهر مقدس قم شناسایی شد و تا کنون بیش از پانصد نفر در این شهر مبتلا شده اند. کرونا ویروس در سطح جهان (بیش از ۱۹۰ کشور) بر فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی تأثیر بسزایی گذاشته است. در اغلب این کشورها فعالیت آموزشی و پزوهشی مدارس و دانشگاه‌ها، مراکز فرهنگی و هنری مانند سینماها و سالن‌های تئاتر و موزه‌ها و اجتماعات عمومی و نیز اماکن و اجتماعات مذهبی مانند مساجد و نماز جمعه‌ها و حج عمره و برگزاری مراسم اعتکاف در ماه رجب را به تعطیلی کشانده است و موجب محدودیت‌ها آمد و شد به مشارف مقدسه مانند حرم امام رضا و حرم حضرت معصومه علیهما السلام و امام زاده‌ها شده است. مسئولین عالی رتبه تمام این کشورها مردم را به ماندن در خانه و سفر نکردن توصیه می‌کنند. نیروهای پزشکی و بهداشتی و خدماتی در حال مبارزه با این ویروس هسند. جان فشانی و فداکاری پزشکان و پرستاران و نیروهای خدماتی در ایران کم نظیر است و به «مدافعان سلامت» شهرت یافته اند. بدین ترتیب، چنین به نظر می‌آید که جهان با مساله حادّ کاملاً بهداشتی به نام ویروس کووید ۱۹ یا کرونا ویروس به شدّت درگیر است.

لکن به نظر می‌آید که از ناحیه برخی جریانات سیاسی و فکری تلاش گسترده‌ای به راه افتاده است تا این مساله از سطح بهداشتی فراتر رفته جنبه‌های سیاسی و الهیاتی پیدا کند. در همین مدت کوتاه (یک ماه) حجم انبوهی از ادبیات سیاسی، جامعه شناختی و الهیاتی پیرامون مساله کرونا در ایران، از ناحیه این جماعت تولید شده است. شاید بتوان گفت که این حجم از ادبیات انتقادی در ایران کم سابقه باشد. گفته می‌شود پوشش خبری رسانه‌های بیگانه (بویژه بی بی سی) و ماهواره‌ها از کرونا ویروس در ایران با پوشش خبری همین مساله در کانون اصلی آن در چین قابل قیاس نیست. اغلب نویسندگان این ادبیات انتقادی از میان جماعت روشنفکری و جامعه شناسان و غربگرایان و پیروان اندیشه سکولار و معارضین آشکار و پنهان جمهوری اسلامی است. در یک دسته بندی کلی می‌توان این حجم از تلاش‌ها را به دو بخش تقسیم کرد. بخشی از این ادبیات که به شدت غیر بهداشتی و آغشته به اکاذیب است، معطوف به ساحت سیاست رسمی مملکت است و سعی بلیغی در القای ناکارآمدی جمهوری اسلامی در اذهان عمومی دارد. اما بخش دوم آن معطوف به جنبه‌های الهیاتی و دینداری مردم ایران است. کار گروه دوم عمیق‌تر از گروه اول به نظر می‌آید. اگر گروه اول نا کارآمدی جمهوری اسلامی را نشانه گرفته است؛ گروه دوم پشتوانه‌های الهیاتی نظام اسلامی را مورد هدف قرار داده است. وقتی از بیرون به این پدیده نظر می‌کنیم، کاملاً می‌توان فهمید که ویروس کرونا در ایران تنها نیست بلکه مردم ایران با» جبهة کرونایی «در گیر است. سیاست و الهیات در کنار بهداشت، مسائل این جبهه را تشکیل داده است. بخشی از این جبهه، کرونای بهداشتی است ولی بخش‌های دیگر آن، کرونای سیاسی – الهیاتی است. البته با دقت بیشتر در این ادبیات، معلوم می‌گردد که مساله بهداشتی کرونا در کانون این جبهه جایگاه اصلی ندارد. اهمیت کرونای بهداشتی آن است که برای این جماعت، فرصتی استثنایی در معارضه با اسلام سیاسی و عینیت‌های فرهنگی و اجتماعی آن پدید آورده است. نوعی ذوق زدگی از وقوع این فاجعه ناگوار و رنج آور ملی بلکه جهانی، در ضمیر این ادبیات می‌توان احساس کرد. گویی در حال رقصیدن با ویروس کرونا هستند. از این رو، شعار «ما کرونا را شکست می دهیم» را که این روزها در میان مردم ایران جا افتاده است، نباید محدود به ویروس کرونا دانست بلکه این شعار معطوف به جبهة کرونایی است. ما با کرونای سیاسی – الهیاتی نیز در حال مبارزه هستیم. البته کرونا ویروس یا کووید ۱۹ علیرغم آلامی که با خود به همراه آورده است؛ فرصت‌های ناب و کم نظیری را برای ملل مبتلا به آن بویژه برای ملت ایران پدید آورده است. فرصتی نه برای رقصیدن با کرونا بلکه فرصتی برای در آغوش کشیدن حیات و لذت زندگی، فداکاری و جان فشانی، محبت و انسجام اجتماعی پدید آورده است. درباره این موضوع، مطالب زیادی وجود دارد که در جای خود بدان خواهیم پرداخت.

گزارش نا کامی کرونای سیاسی

همانطور که گفته شد کرونا ویروس در ایران تنها نیست، او به همراه نیروهای معارض سیاسی و فرهنگی، جبهه‌ای کرونایی را تشکیل داده اند. جبهه‌ای که ریاست آن با کووید ۱۹ نیست. معارضان سیاسی تلاش گسترده‌ای را برای القای نا کارآمدی نظام اسلامی در اذهان عمومی نسبت به تحقق امنیت بهداشت ملی به راه انداختند. این در حالی است که مردم شاهد فعالیت گسترده نظام بهداشتی و درمانی با کمک نیروهای پشتیبان دولتی و مردمی در شکست دادن ویروس کرونا هستند. دولت از همان روزهای اولیه شناسایی مبتلایان به ویروس کرونا، به منظور هماهنگی و اقدامات منسجم و مؤثر، اقدام به تشکیل ستاد مبارزه با کرونا به ریاست وزیر بهداشت کرد. مردم، فداکاری‌های پزشکان وپرستاران و کادر خدمات درمانی و نیروهای جهادی تا مرز از دست دادن جان خود را کاملاً مشاهده می‌کنند. تردیدی نیست که این عزیزان دچارکاستی ها و خطاهای محاسباتی شده اند ولی این امر نمی‌تواند نا کارآمدی نظام بهداشت و درمان کشور را ثابت کند بلکه عملکرد آن در مجموع مثبت است. بسیاری از ایراداتی که به گونه‌ای خصمانه علیه نظام اسلامی ذکر می‌کنند، کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی نیز با آن درگیرند. با این حال، کسی در آنجا، نظام سیاسی را به نا کارآمدی متهم نمی‌کند. حتی جمعبندی سازمان بهداشت جهانی بدنبال دریافت گزارشات میدانی نمایندگانش از ایران، بر موفق عمل کردن نظام بهداشتی ایران دلالت دارد. به گزارش خبرگزاری تسنیم (۱۵ اسفند)؛ ریچارد برنان که به عنوان یکی از اعضای تیم سازمان جهانی بهداشت برای بررسی وضعیت مدیریت بیماری کووید ۱۹ به ایران سفر کرده با اعلام اینکه ۲۲ آزمایشگاه در ایران برای تشخیص ویروس کرونا راه اندازی شده و قرار است تعداد این آزمایشگاه‌ها به ۴۱ و به زودی به ۵۰ مورد برسد. همچنین وی اظهار کرد: ویروس کرونا، یک ویروس جدید، پیچیده و نوپدید است، اما نظام سلامت ایران هم بسیار قدرتمند و مدرن است. باز به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از شبکه خبری الجزیره، مدیرکل سازمان بهداشت جهانی روز چهارشنبه (۲۱ اسفند) در یک نشست خبری در مقر اصلی این سازمان در ژنو سوئیس، درباره جدیت ایران در مبارزه با ویروس کرونا گفت: «ایران با وجود کمبود تجهیزات لازم، حداکثر تلاش خود را برای مقابله با ویروس کرونا انجام می‌دهد». این موفقیت نظام اسلامی در امر مبارزه با ویروس کرونا در شرایطی است که آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای – به گفته دولتمردان این کشور: تحریم‌های فلج کننده – بویژه در اقلام دارویی علیه ایران برقرار کرده است. مسأله‌ای که دیگر کشورهای مبتلا با آن درگیر نیستند. البته طبق گفته مسئولان بهداشتی، بخشی از کاستی‌ها در امر مبارزه با کرونا به عدم رعایت نکات بهدشتی از جانب برخی از مردم باز می‌گردد. این روزها بر ماندن در خانه تاکید زیادی می‌شود، ولی شاهد ترافیک سنگین در جاده‌ای منتهی به شهرهای شمالی هستیم. به هر روی، نگارنده لزومی نمی بیند که بیش از این بر تلاش تخریبی بخش سیاسی جبهه کرونا در ایران تمرکز کند. بلکه وظیفه خود می‌داند که رویارویی جدی با بخش فرهنگی جبهه کرونا داشته باشد. از این رو، در ادامه تلاش خواهد شد گستره فعالیت تخریب فکری – فرهنگی این جبهه معلوم گردد و سپس وارد پاسخ‌های آن پرداخته شود.

هویت کرونا ویروس

وقتی از کرونا ویروس سوال شود که آیا در کار خود هوشمندانه عمل می‌کند و افراد و باورهای خاصی را نشانه می‌رود و آنها را مبتلا می‌کند یا به چالش می‌کشاند؛ چه پاسخی به ما می‌دهد؟ آیا کرونا تأیید می‌کند که موجودی هوشمند است و در ابتلای آدمیان به خود گزینش می‌کند و بی جهت سراغ هر کسی نمی‌رود بلکه از میان افراد، کسانی را انتخاب می‌کند که دیندار و دیندارتر هستند و با ملحدین و خدا نا باوران کاری ندارد. از میان باورها، تنها باورهای دینی را به چالش می‌کشد و با ایدئولوژی‌های غیر دینی و سکولار کاری ندارد و از میان حاکمیت‌های سیاسی فقط با آن دسته حاکمیت‌ها در می‌افتد و آنها را نا کارآمد جلوه می‌دهد که مبنا و صبغة مذهبی داشته باشند و بالتبع با آن دسته از حاملان و نهادها سر ناسازگاری دارد که مذهبی باشند مانند روحانیون و نهاد روحانیت و اماکن و نمادهایی که نزد مردم قداست دارد و یا با آن دسته مناسکی مشکل دارد که جنبه دینی دارد، ولی با مثلاً روشنفکران، دانشگاه‌ها ونمادها و سنتهای مدرن هیچ مشکلی ندارد. آیا کرونا ویروس در پاسخ به این پرسش مهم چنین خواهد گفت یا آنکه به ما خواهد گفت که من یک موجودی وحشی و سرکش و فاقد قوه تمییز هستم و تهاجماتی که به موجودات انسانی می‌کنم، هیچگونه حساب وکتابی در کار نیست و هوشمندانه عمل نمی‌کنم. من فقط و فقط به انسان‌هایی حمله می‌کنم که به جهت ایمنی جسمی ضعیف باشند. من اصولاً باورهای دینی و غیر دینی را نمی دانم چیست تا یکی را به چالش کشم و دیگری را رها کنم. روشنفکر و روحانی یا دانشگاه و حوزه یا مسجد و کلیسا و سالن تئاتر وسینما نمی دانم که چیست تا دسته‌ای را به دردسر بیاندازم و دسته دیگر را بگذارم به فعالیت عادی خود ادامه دهد. کرونا ویروس با این گونه مسائل بیگانه است و به عالم انسانی مربوط می‌شود. کرونا بر زیست جمعی و فردی انسان‌ها صرفاً تأثیرات مادی می‌گذارد. اما پیامدهای فکری و فرهنگی و سیاسی آن مربوط به خود آدمیان است. اگر پاسخ مساله این چنین نباشد؛ آن وقت، آدمیان حق دارند از کرونا ویروس بپرسند که مبنا و دلیل تو در این عمل هوشمندانه و تمایز در مبتلا کردن‌ها و چالش‌هایت چیست؟ بنابر این، اسناد اینگونه مسائل به موجود غیر ذی شعور، اسناد مجازی است. کرونا یک استعاره است برای توجیه و معقول جلوه دادن تهاجم فکری و فرهنگی است.

منبع: خبرگزاری مهر