به گزارش ثریا اگر نگاهی دقیق به عملکرد داخلی پیچیده یک موتور توربوفن مدرن بیندازید، نحوه عملکرد آن شما را متحیر خواهد کرد.
موتور جت یک قطعه صنعتی بسیار پیچیده است که وظیفهای ساده به عهده دارد: تامین نیروی محرکهای که هواپیما برای پرواز به آن نیاز دارد. زمانی که هواپیما روی باند حرکت میکند و سپس به آسمان میرود، افراد احساس میکنند که کمی به داخل صندلی خود فرو میروند، شاید بتوانید علت آن را حدس بزنید. در زیر هر بال هواپیما، موتورهای توربوفن قرار دارند، که هوا وارد آنها شده، و موتورها این هوا را به سمت عقب شتاب میدهند تا نیروی رانش مورد نیاز برای پرواز را تولید کنند.
ممکن است جزئیات داخلی موتورهای تجاری شرکتهایی نظیر: «جنرال الکتریک»، «رولز رویس»، و «پرت اند ویتنی» با هم متفاوت باشند، اما اصول اولیه آنچه در آنها اتفاق میافتد یکسان است.
اما بوث، یکی از مدیران زیر سیستم در رولز رویس میگوید: «یک موتور جت توربوفن مدرن بر اساس قانون سوم نیوتن کار میکند. هر کنشی واکنشی دارد به همان مقدار و در جهت مخالف آن.»
در حالی که توضیحات فنی سطح بالا، ممکن است ساده به نظر برسد، اما فرآیند درون خود موتور، هم پیچیده و هم جذاب است. در این مقاله به عملکرد داخلی موتور هواپیما، از فشرده شدن هوا تا احتراق سوخت و بالا رفتن دما، پرداختهایم.
فنهای جلوی موتور، هوا را به داخل میکشند
اگر از گیتهای فرودگاه به موتور یک هواپیما نگاه کنید میتوانید پرههای فن که در داخل بدنه موتور، و در جلو آن قرار دارند را ببینید. قطر این پرهها واقعا بزرگ هستند. مثلا موتور GE۹X جنرال الکتریک دارای یک فن با ۱۶ پره است که قطر آن تقریبا ۵ متر است. یکی از این موتورها میتواند ۴۷۰ هزار نیوتن، نیروی رانش تولید کند، اگرچه طبق رکورد ثبت شده در سال ۲۰۱۷، این موتور حتی میتواند به یکباره انرژی بیشتری نیز تولید کنید.
کریستوفر لورنس، مهندس ارشد در GE Aerospace میگوید: «یک فن بزرگ در جلو هواپیما وجود دارد که در واقع حدود ۹۰ درصد نیروی رانش را تأمین میکند.»
موتور GE۹۰ را در نظر بگیرید که در هواپیماهایی مانند بوئینگ ۷۷۷ در زیر بالهای هواپیماها آویزان است. شرکت سازنده این موتور میگوید: هر یک از موتورهای این هواپیما، در هنگام بلند شدن، در هر ثانیه حدود ۱۶۰۰ کیلوگرم هوا را به داخل میکشند.
فن در هوا میچرخد و با عبور هوا از موتور، مقدار نسبتاً کمتری از هوا در یک مسیر به جریان میافتد و به سمت مرکز و هسته دستگاه میرود. اما بیشتر هوا از کنارهسته عبور میکرده (یا اصطلاحا بایپس میشود) و از آن عبور میکند و مستقیماً از پشت خارج میشود. هوای بایپس شده در واقع هوایی است که از هسته عبور نمیکند و برای به حرکت درآوردن هواپیما، بیشترین کار را انجام میدهد.
تفاوت بین حجم هوایی که از هسته عبور میکند و حجم هوای بایپس شده در هسته موتور، با عنوان «نسبت بایپس موتور» شناخته میشود. سازندگان موتور میخواهند که نسبت بای پس موتور در بالاترین راندمان ممکن باشد. لورنس میگوید: «کارآمدترین راه برای انجام این کار، گرفتن هوای زیاد و کمی افزایش فشار است. موتورهای اولیه هواپیماها، نسبت بای پس بسیار پایینی داشتند؛ بنابراین بیشتر هوا از هسته عبور میکرد، و تنها مقدار کمی از هوا از طریق بایپس و با سرعت نسبتا بالایی از آن عبور میکرد. "، اما امروزه موتورهای توربوفن نسبت بای پس بسیار بالایی پیدا کردهاند.
البته استثنایی که در اینجا وجود دارد موتورهای جت در هواپیماهای نظامی هستند، مثلا موتور جتهای جنگنده که نسبت به موتور هواپیماهای تجاری، نسبت بای پس بزرگی ندارند. این هواپیماها علاوه بر صرفهجویی در مصرف سوخت، مزیتهای دیگری نیز دارند - مانند توانایی مانورپذیری بالا، رسیدن به سرعتهای مافوق صوت و قرار نگرفتن آنها در دیدرس، به دلیل یکپارچگی نزدیک آنها با بدنه؛ و امکان استفاده از پسسوزها. (پسسوز به انگلیسی Afterburne، جزئی است که به موتور جت هواپیماهای مافوق صوت اضافه میشود. استفاده از این حالت میتواند رانش را تا ۷۰٪ افزایش دهد.).
فشرده شدن هوا در هسته و احتراق
پرههای فن در جلو برای چرخش نیاز به نیرو دارند و اینجاست که هسته موتور وارد عمل میشود. درصد کمی از هوایی که از هسته عبور میکند (حدود ۱۰ درصد، زیرا ۹۰ درصد دیگر بایپس میشوند) یک فرآیند چند مرحلهای را تجربه میکند.
اولین بخش هسته، کمپرسور است، و همانطور که از اسمش پیداست، جایی است که هوا در آن فشرده میشود. در این قسمت هوا متراکمتر شده و گرم میشود. بوث میگوید: «پرههای کمپرسور شامل چندین قسمت پلهای شکل چرخان، و محورهای کمپرسور که ساکن هستند، میباشد. به تدریج با کوچکتر شدن و کوچکتر شدن تیغههای کمپرسور، هوا فشرده و فشردهتر میشود.
البته هوا نمیخواهد که فشرده شود، و انجام فشردهسازی آن روندی کاربر است. به گفته بوث: «این کار مثل این است که بخواهیم آب را در یک سربالایی به جریان بیاندازیم!»
پس از مرحله کمپرسور، نوبت به احتراق میرسد. سوخت جت مشتعل میشود و هوا را بیشتر گرم میکند. لورنس که یک سرمهندس در جنرال الکتریک است میگوید: اگر دمای هوا در انتهای دم کمپرسور، در حدود ۶۵۰ تا ۷۰۰ درجه سانتیگراد باشد، ممکن است پس از عبور از محفظه احتراق به ۱۶۵۰ درجه سانتیگراد یا بیشتر برسد. برای مقایسه، باید بگوییم که دمای گدازههای یک آتشفشان در هاوایی در حدود ۱۱۷۰درجه است.
به گفته لورنس: هوای سوزانی که از محفظه احتراق خارج میشود، به طرز شگفتانگیزی، «بالاتر از نقطه ذوب پرههای توربینهای پشت سر آنها هستند». در واقع ما باید هوا را از طریق آن پرهها پمپاژ کنیم تا از ذوب شدن پرهها جلوگیری کنیم. این هوای نسبتاً خنکتر از قسمت کمپرسور میآید. رولز رویس نیز برای جلوگیری از ذوب شدن پرههای توربین خود، کاری مشابه این را انجام میدهد.
سازندگان موتور هواپیما میخواهند تا هم نسبت بای پس بزرگی داشته باشند، و هم داخل موتور بسیار داغ باشد. لورنس میگوید: «هرچه دما را بالاتر ببرید، کارآیی هسته بیشتر میشود.»
تولید انرژی توسط توربینها در هسته موتور
بعد از اینکه هوا بسیار گرم شد، بعنوان آخرین وظیفه یک کار مهم وجود دارد: چرخاندن تعدادی توربین. در یک موتور جنرال الکتریک دو توربین وجود دارد، یک توربین فشار قوی و یک توربین کم فشار. لورنس میگوید: «شما حجم مشخصی از هوا را دارید که انرژی بالایی دارد. دلیل انجام همه این کارها این است که انرژی در این مرحله از طریق توربین آزاد شود.»
هریک از این دو توربین وظیفه خاصی بر عهده دارند. لورنس میگوید اول اینکه توربین فشار قوی «این انرژی را گرفته و کمپرسور را میچرخاند، که این کار اساساً باعث راهاندازی هسته میشود.»؛ و سپس در توربین کم فشار، آن انرژی دریافت شده و شفت را میچرخاند که باعث چرخش فن (در جلوی موتور) میشود.
در موتورهای ترنت رولز رویس، نظیر آنچه در ایرباس A۳۵۰ وجود دارد، یک توربین فشار متوسط نیز بین توربینهای فشار قوی و کم فشار وجود دارد. در این صورت، دو توربین اول باعث میشوند تا کمپرسور کار کند و توربین آخری، به پرههای بزرگ جلو فن نیرو میدهند.
به طور خلاصه: هوایی که وارد هسته میشود، فشرده شده و با احتراق سوخت، داغتر میشود. سپس این هوای فشرده داغ توربینها را به حرکت در آورده و یکی از آن توربینها، به پرههای فنی که در جلوی موتور قرار گرفته است، نیرو میدهد. به یاد داشته باشید، این بایپس هوا در کنار هسته است که در مقایسه با اگزاست هسته (که وظیفه آن تخلیه گاز داغ به درون اتمسفر است)، بیشترین نیروی رانش را به موتور میدهد.
بوث میگوید: «سرعت هوای بایپس شده، نسبت به آنچه از هسته موتور عبور میکند کمتر است و این هوا همچنان آنقدر جرم دارد که تولید نیروی رانش زیادی کند.» به خاطر این نیروی رانش است که هواپیما میتواند به سمت آسمان پرواز کند.
منبع: خبر آنلاین
امروز؛ آغاز ثبتنام آزمون زبان MSRT تیرماه ۱۴۰۳
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی
جذب ۳۲۰ هزار دانشجوی بینالمللی در برنامه ۵ ساله
مشاهیر در نمایشگاه کتاب؛ بازار سلفیها داغ شد
نشر صاد من از مردن میترسیدم را به نمایشگاه کتاب آورد
سیر تحول سازمان سنجش از ابتدا تاکنون/ احیای نظارت بر دانشگاهها
کتاب مجموعه روایت فارسی نبلدم منتشر شد
شرکت کنندگان در مسابقات ملی مناظره دانشجویی بازخواست نمیشوند
۵ میز تخصصی برای ارائه راهکارهای اقتصادی در خانه نخبگان برپا میشود
دانشآموزان نخبه فیزیک جهان به اصفهان میآیند
اعلام زمان دریافت کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش ویژه دبیری و هنرآموز
تاریخ امتحان ریاضی پایه ششم تغییر کرد
نحوه مشارکت مردم در انتخابات هوشمندانه بود
مهلت ثبت نام در آزمون فلوشیپ پزشکی ۱۴۰۳ تمدید شد
برگزاری دوره مشترک ایران و روسیه با رویکرد توسعه پایدار
فاکتورهای مهندسی مختلف برای تولید خودروی فرمول یک قوی و پرسرعت+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
چرا هوش مصنوعی اینقدر برای دیگران پرهزینه است؟
روزی که باران نهنگ از آسمان آمریکا بارید+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
شاسی بلند جدید ۴ میلیارد تومانی که رقیب خودروی آلمانی شد+عکس
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
سوپرآلیاژ انقلابی ناسا شروع به کار کرد
ورود ترجمه یک اثر دیگر از ایلان پاپه به نمایشگاه کتاب
بازدید هیات روسی از دانشگاه امیرکبیر با هدف گسترش همکاری
صعود ۸ پلهای دانشگاه صنعتی شریف در رتبهبندی آسیایی تایمز ۲۰۲۴
خیرین ۳۰۰ میلیارد تومان به دانشگاه تهران کمک کردند
۲۵۰ واحد دانشگاهی پیام نور آماده واگذاری شد
جذب دانشجویان و گردشگران خارجی، مهمترین برنامه معاونت بینالملل دانشگاه علوم پزشکی مشهد
درخواست صحرائی برای حضور دانشآموزان در محیطهای مختلف یادگیری با توجه به موضوع درس
جزئیات برگزاری یک جشن دخترانه در ورزشگاه شهید شیرودی
برگزاری نشست تخصصی اولویتدهی به کودکان در حمایتهای اجتماعی؛ از ایده تا اجرا
پلهای کابلی در دانشکده فنی مهندسی عمران دانشگاه تهران سادهسازی شدند
بسترهای انگیزشی در دانشجویان برای آشنایی با پزشکی بازساختی ایجاد شود
دانشگاه آزاد اسلامی را پایگاهی از حوزه علمیه میدانیم
کتابی برای فیلمسازان خلاق ایرانی
فروش ۷۴ میلیارد تومانی مجازی و حضوری نمایشگاه کتاب
نامزدهای ششمین دوره جایزه ارغوان معرفی شدند
برگزاری جشنواره فرهنگی و هنری ویژه دانشجویان دانشگاه تهران
کتاب آشپزی دوره صفوی به چاپ ششم رسید
رییس جمهور از نمایشگاه کتاب بازدید کرد
۱۱ ملک آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران در انتظار مولدسازی
تخصیص ۱۰۵ هزار نیرو به آموزش و پرورش در سال جاری
آغاز هفته خوابگاهها از امروز/ اعلام برنامههای وزارت علوم
فرصت دانشجویان و اساتید برای ثبت نام یارانه اعتباری خرید کتاب
گسترش همکاری دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه وارث الانبیا عراق
زمان برگزاری آزمون زبان MSRT درتیر ۱۴۰۳ اعلام شد
تولیدات دانشگاهها نظم دنیا را تغییر داده است
راهاندازی ۱۰۰ واحد مسکونی متاهلی برای دانشجویان و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران
تعلیق استاد دانشگاه واشنگتن به دلیل حمایت از فلسطین
پذیرش ۲۶ هزار دانشجوی دکتری در دانشگاهها/ نحوه محاسبه نمره دکتری
تمام اقدامات برای دستیاران پزشکی/ از افزایش حقوق تا بورسیه تحصیلی
کمکهای خیرین ۱۰ درصد بودجه کل دانشگاه تهران را تشکیل میدهد
لایحه تقویت مدارس دولتی به مجلس میرود
راهنمای عملی آزمونهای نهایی دوره دوم متوسطه نظری منتشر شد
نحوه برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح اوراق دانشآموزان اعلام شد
شرایط به کارگیری معلمان آزاد در مدارس غیردولتی
آغاز به کار رویداد تخصصی پزشکی بازساختی پزشکی آینده در شیراز
پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی می تواند یکی از کانونهای اصلی مهاجرت معکوس نخبگان باشد
استادان نمونه دانشگاه علامهطباطبائی معرفی شدند
استاد پاسخگو نسل پاسخگو تربیت میکند
برنامه وزارت علوم در هفته خوابگاههای دانشجویی اعلام شد
مجموعه ۱۴ جلدی به دنیا آمدهام رونمایی میشود
تحویل حدود ۱۲ هزار کلاس درس به دانشآموزان در مهرماه
صحرایی: لایحه تقویت مدارس دولتی به مجلس خواهد رفت
بررسی صلاحیت نامزدهای دومین آئین اعطای نشان عالی دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
مدیران دانشجویی دانشگاهها زمینه زیست سالم دانشجویی را فراهم کنند
دانشگاه علامه طباطبایی میزبان سومین دوره از جشنواره برهان است
مشارکت حدود یک میلیون نفر از دانشآموزان و فرهنگیان در طرح مسطورا
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
مقدمات ملی شدن صنعت نشر فراهم است
زمان انتشار نتایج اولیه کنکور ارشد و معرفی شدگان دکتری اعلام شد
تشریح جزئیات برگزاری مجدد نوبت اول کنکور برای داوطلبان سیلزده
علم نافع چارهگشا و راهگشای تربیت عالم و تولید علم
شخصیت دختر کاپشنصورتی با گوشواره قلبی رونمایی شد
تاسیس کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاههای زیمبابوه
دریافت پول هنگام ثبتنام صرفا برای کتاب، بیمه و فرم مدرسه مجاز است
امسال ۱۰۲ هزار معلم جذب آموزش و پرورش میشوند
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
ربان انساننمای زن چری به ایران میآید+عکس
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
اولین پارتی شبیه سازی شده با هوش مصنوعی برگزار شد
آیفون تاشو به زودی با ظاهری شیک تولید میشود+عکس
نقشه متروی فضایی برای سفرهای فضایی منتشر شد+عکس
راه حل عالی و جدید برای گرمایش زمین پیدا شد
رولزرویس کولینان ۲۰۲۵ با ظاهری خشن میآید+عکس
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
فضاپیمای پرسروصدای بوئینگ هنگام پرتاب مشکل پیدا کرد+عکس
۳۸هزار میلیارد عملیات در ثانیه کاری که تراشه اپل انجام میدهد
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
آیپد ایر ۲۰۲۴ با ظاهری چشمنواز و رنگهایی جذاب+عکس
سیاهچالههای فضایی را چطور ببینیم؟
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
برنامه وزارت علوم برای طرح امریه دکتری استعدادهای درخشان
هر رشتهای تأسیس شود پیوست اشتغال خواهد داشت
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
مرسدس بنز ترکیبی از دو خودروی خود را ساخت+عکس
خفاش سرچکشی موجودی بازمانده دوران باستانی+عکس
خودروی شیک خارجی که نوه پژو ۴۰۵ است+عکس
نسل جدید بمبافکنها برای رقابت با آمریکا در راه است
تصویر دیدنی از رنگین کمان امروز تهران
شخصیت دختر کاپشنصورتی با گوشواره قلبی رونمایی شد
اگر انسان درون سیاهچاله سقوط کند چه اتفاقی میافتد؟
مجموعه ۱۴ جلدی به دنیا آمدهام رونمایی میشود
پورعباس با حکم رئیس جمهور رییس سازمان سنجش شد
باغ گیاه شناسی ملی ایران
آغاز بررسی جزئیات پیشنویس سند ملی توسعه علوم و فناوریهای کوانتومی
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.