به گزارش ثریا حجت الاسلام علی نصیری، رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد در یادداشتی به بررسی روش اجتهاد روایت محور و فقاهت مدار پرداخته است.
روش اجتهاد «روایت محور و فقاهت مدار» روشی است که ما طی هفت سال گذشته آن را مبنای کار فقهی خود قرار داده و تدریس خارج فقه را با بازخوانی روایات وسائل الشیعه بر مبنای آن دنبال کرده ایم؛ از جمله برکات این روش توجه به مسائل مستحدثه است.
یکی از نمونههای آن حقوق زندانیان است. گر چه زندان پدیده جدیدی نیست و سالیان متمادی قدمت دارد، اما مباحثی همچون حقوق مادی و معنوی زندانیان و چگونگی تعامل حکومت اسلامی با آنان را میتوان از جمله مسائل مستحدثه در این زمینه دانست.
رعایت حرمت زندانی، احسان و نیکی نسبت به او و برخورد کریمانه داشتن با او از جمله حقوق معنوی و تأمین غذای او از جمله حقوق مادی زندانی است که در روایات اهل بیت (ع) مورد توجه قرار گرفته است.
صاحب وسائل در بابی با عنوان «اسْتِحْبَابِ الرِّفْقِ بِالْأَسِیرِ وَ إِطْعَامِهِ وَ سَقْیِهِ وَ إِنْ کَانَ کَافِراً یُرَادُ قَتْلُهُ مِنَ الْغَدِ وَ أَنَّ إِطْعَامَهُ عَلَی مَنْ أَسَرَهُ وَ یُطْعَمُ مَنْ فِی السِّجْنِ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ» سه روایت ذیل را آورده است:
«۱- مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَهَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِطْعَامُ الْأَسِیرِ حَقٌّ عَلَی مَنْ أَسَرَهُ وَ إِنْ کَانَ یُرَادُ مِنَ الْغَدِ قَتْلُهُ فَإِنَّهُ یَنْبَغِی أَنْ یُطْعَمَ وَ یُسْقَی وَ یُرْفَقَ بِهِ کَافِراً کَانَ أَوْ غَیْرَهُ.
۲- وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً قَالَ هُوَ الْأَسِیرُ وَ قَالَ الْأَسِیرُ یُطْعَمُ وَ إِنْ کَانَ یُقَدَّمُ لِلْقَتْلِ وَ قَالَ إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یُطْعِمُ مَنْ خُلِّدَ فِی السِّجْنِ مِنْ بَیْتِ مَالِ الْمُسْلِمِینَ.
۳- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَهَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع إِطْعَامُ الْأَسِیرِ وَ الْإِحْسَانُ إِلَیْهِ حَقٌّ وَاجِبٌ وَ إِنْ قَتَلْتَهُ مِنَ الْغَدِ.»
از این سه روایت در باره حقوق زندانیان پنج نکته قابل استفاده است:
واژه «اسیر» که در هر سه روایت آمده در کارکرد لغوی عموماً ناظر به کسی است که در میدان جنگ به اسارت گرفته شده باشد، اما چه به جهت توسعه مفهومی معنای اسارت و چه به جهت تنقیح مناط درمی یابیم که مراد اهل بیت (ع) از «اسیر» هر کسی است که به جهتی در اسارت و زندانی یک مسلمان قرار گرفته است.؛ خواه از جنگ باشد یا از جهت دیگر.
شاهد این برداشت آمدن عبارت «إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یُطْعِمُ مَنْ خُلِّدَ فِی السِّجْنِ مِنْ بَیْتِ مَالِ الْمُسْلِمِینَ» در روایت دوم است. طبق این فقره از جمله مصادیق اسیر کسی دانسته شده که در زندان بسر میبرد و پیداست که اسیر در زندان میتواند شامل هر مسلمانی شود که به خاطر انجام گناه و جرمی محکوم به زندان شده است.
در روایت اول تعبیر «حَقٌّ عَلَی مَنْ أَسَرَهُ» بازتاب یافته که نشان میدهد بر رعایت حقوق زندانی از سوی افراد تاکید شده است، اما در دو روایت دیگر به صورت عام از رعایت حقوق زندانیان سخن به میان آمده و در روایت دوم از سیره حضرت امیر (ع) در این باره گفتگو شده است. این امر بدان معناست که حقوق زندانی باید از سوی افراد و حکومتها مورد توجه قرار گیرد و از این جهت تفاوتی میان افراد و حکومتها وجود ندارد.
در روایت اول تعبیر «وَ إِنْ کَانَ کَافِراً یُرَادُ قَتْلُهُ مِنَ الْغَدِ» انعکاس یافته که نشان از بدترین حالت در باره یک زندانی است؛ زیرا بدترین حالت برای یک زندانی آن است که هم بی دین باشد و هم از نظر رفتاری کاری همچون قتل انجام داده باشد که مستحق قتل باشد. با این حال در هر سه روایت بر رعایت حقوق مادی و معنوی او تاکید شده است.
پیداست که اگر رعایت حقوق این دست از زندانیان لازم باشد، تکلیف سایر زندانیان که حالشان به این شومی نیست، روشن خواهد بود.
در روایت اول واژه «رفق» و در روایت سوم واژه «احسان» آمده است که مفهومی بس عام و فراشمول است و همه حقوق معنوی و رعایت همه گونه رفتارهای محسنانه و کریمانه نسبت به زندانیان را شامل میگردد.
در روایت اول تعبیر «یُطْعَمَ وَ یُسْقَی» به معنای تامین غذا و آب زندانیان و در دو روایت دیگر تعبیر «اطعام» بازتاب یافته است. پیداست که مراد از آن ضرورت تامین نیازهای مادی زندانیان است که تامین قوت و غذا یکی از مصادیق بارز آن به شمار میرود و چه بسا بتوان برای آن مصادیق دیگری یافت.
حاصل بررسی متنی این سه روایت ضرورت رعایت حقوق مادی و معنوی زندانیان است که خود توجیه گر مشروعیت سامان دهی به تشکیلاتی در این زمینه همچون سازمان زندانها خواهد بود.
حال باید پرسید آیا در روش اجتهاد رایج یعنی «روش فقاهت محور و روایت مدار» که محور اصلی مباحث فقهی بررسی دیدگاههای فقهی فقیهان است، مباحث مستحدثه و نوپدیدی همچون حقوق رزمندگان، نظام تامین اجتماعی و حقوق زندانیان مورد بحث و بررسی قرار میگیرد؟ پاسخ منفی است؛ شاهد آن متون فقهی گستردهای است که در برابر ما قرار دارد.
راز اصلی غفلت از این دست از مباحث مهم فقهی که باید آنها را از جمله افتخارات فقه اهل بیت (ع) دانست و با تکیه به آنها میتوان از توان پاسخگویی اسلام به نیازهای نوپدید دفاع کرد، آن است که مدار و محور اصلی گفتگوی فقهیان ما در روش رایج روایات اهل بیت (ع) نیست.
بر این اساس، به عنوان نمونه سید محمد جواد عاملی در کتاب مفتاح الکرامه به آن دسته از مباحث فقهی میپردازد که علامه حلی چند سده پیش از در کتاب قواعد الاحکام بدان پرداخته است؛ چنان که صاحب جواهر دچار همین محذور است و تنها آن دسته از ابواب و مسائل فقهی را مورد توجه قرار میدهد که محقق حلی در کتاب شرایع الاسلام بدان توجه کرده است.
اما در روش اجتهادی «روایت محور و فقاهت مدار» ما با این محذور روبرو نیستیم؛ زیرا بررسی و واکاوای مستقیم روایات بدان معناست که هر آنچه در سیره قولی و عملی اهل بیت (ع) بازتاب یافته مورد بررسی همه جانبه فقیه قرار میگیرد و از آنجا که اهل بیت (ع) با نگاه جامع نگر و جهان شمول بسیاری از مبانی و زیرساختهای استخراج و اصطیاد آموزههای فقهی را در اختیار مخاطبان خود قرار دادند، روش اجتهادی «روایت محور و فقاهت مدار» بسترهای لازم برای استخراج مسائل فقهی حتی در زمینه مسائل مستحدثه را در اختیار فقیه میگذارد.
منبع: مهر
آغاز ثبتنام کلاس اولیها از فردا/ داشتن برگه سنجش سلامت شرط ثبتنام
نشریات دانشجویی توان نشر دستاوردهای علمی دانشگاهها را در سطح ملی دارند
اخذ مجوز دانشبنیان توسط یکی از شرکتهای شکلگرفته از سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
امیدواریم بتوانیم به رزیدنتها بالای ۲۰ میلیون تومان پول پرداخت کنیم
معدل سنی اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛ ۵۱ سال
دومین نشست مدیران امور دانشجویی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در اردیبهشتماه برگزار میشود
انتصاب رییس مرکز برنامهریزی راهبردی و توسعه منابع دانشگاه شریف
انتصاب رییس مرکز برنامهریزی راهبردی و توسعه منابع دانشگاه شریف
دانشجویان آزادیخواه حامی غزه را با شرایط ویژه پذیرش میکنیم
نتایج فراخوان جذب مدرس حقالتدریس دانشگاه علمی کاربردی اعلام شد
معرفی برندگان پولیتزر ۲۰۲۴ در بخش روزنامهنگاری و کتاب
دانش بنیانهای کرمانشاه؛ چشم به راهِ احداث شهرک فناوری
مهلت تغییر محل آزمون دانشجویان پیام نور تمدید شد
راهاندازی دوره ارشد زیست فناوری در دانشگاه تربیت مدرس
ابلاغ یک مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی از سوی رئیسی
آخرین مهلت ثبت نام در اولین المپیاد ورزشی فناورانه دانشجویی اعلام شد
شکستن حرمت معلم از هیچ شخصی پذیرفته نیست
ارائه یک ساعت مشاوره در مدارس به ازای هر ۱۲ دانشآموز
دستورالعمل اجرای اعطای پایههای استحقاقی اعضای هیات علمی
مشق خبرنگاری در کسوت دانشجویی/تیتر ۱۳؛ جشنوارهای برای ۳۷۰۰ عنوان نشریه دانشگاهی
نوجوانی که بعد از دعوا با نامادری، اقیانوسگَرد شد
نمایشگاه مجازی کتاب آغاز به کار کرد
انتصاب دبیرکل جدید اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشآموزان
کارگروه تحقق فرامین رهبری در وزارت آموزشوپرورش تشکیل شد
در اردوهای فرهنگِ کار، دانشآموزان با نقش مهارتآموزی در بازار کار آشنا میشوند
کتاب قطعات موسیقی ابوالحسن صبا به چاپ دهم رسید
رازهای دوبلین در نمایشگاه کتاب رونمایی میشود
کاهش شدید دانشجو در موسسات غیرانتفاعی/ نگرانی از تعطیلی رشتهها
صد هزار نفر به جامعه معلمان اضافه خواهند شد
آغاز ثبتنام متقاضیان شرکت در آزمونهای نهایی برای ترمیم یا ایجاد سابقه تحصیلی
برگزاری اجلاس رؤسای دانشگاههای برتر ایران و روسیه به میزبانی دانشگاه تهران
علوم پایه نیازمند بودجه مناسب است/باید تصمیمات بزرگ گرفته شود
نخستین سکوی تامین مالی جمعی ارزی_ریالی کشور در اینوتکس ۲۰۲۴ رونمایی میشود
اعطای جایزه البرز دانشآموزی در آبان ماه
جهاد دانشگاهی دو هزار میلیارد تومان دانش تولید کرده است
برگزاری آزمون کارشناسی ارشد علوم پزشکی؛ ۱۰ و ۱۱ خرداد
دانشجویان دانشگاه کمبریج هم به جمع معترضان ضد رژیم صهیونیستی پیوستند
دانشگاه آزاداسلامی در همه استانها پروژه مسکن دارد
نتایج آزمون EPT اردیبهشت دانشگاه آزاد اعلام شد
نخستین نشریه نمایه شده ایران در مطالعات مدیریت معرفی شد
ضرورت شناسایی و تعریف فناوری نرم حلال
بورسیه دانشجویان اخراج شده از دانشگاههای آمریکا
انتشارات موزه انقلاب با ۴۷ اثر چاپ اولی به نمایشگاه کتاب میآید
افشای رازهای دوبلین در نمایشگاه کتاب تهران
خواسته اصلی دانشجویان آمریکایی و اروپایی، همبستگی با ملت فلسطین است
عدم استفاده بهینه از منابع موجب کاهش بهرهوری در دانشگاهها میشود
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
خودروی شیک خارجی که نوه پژو ۴۰۵ است+عکس
برگزاری آزمون میان دوره پیش کارورزی پزشکی؛ ۱۷ خردادماه
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
دانشگاه تربیت مدرس در میان برترین دانشگاههای ایران در نظام رتبهبندی سکیمگو
تشکیل کارگروهی در وزارت آموزش و پرورش برای عملیاتی کردن فرامین رهبری
شبهات دانشآموزان زیاد اما عمق کمی دارد/ برنامهریزی برای اوقات فراغت تابستان دانشآموزان
نمایشگاه کتاب تهران متعلق به جریان فرهنگ و ادب کشور است
رمان تو خواب میکاییل هستی رونمایی میشود
برگزاری مسابقه رباتیک ورزشی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
رشتههای پزشکی براساس نیاز کشور و تعداد داوطلبین ساماندهی میشود
کمبود یک هزار عضو هیات علمی در دانشگاه فنی و حرفه ای
اجرای شیوهنامه نظام استاد شاگردی در دانشگاه آزاد اسلامی
جدول زمانبندی نقل و انتقال دانشجویان پزشکی/ آخرین مهلت ثبت نام
برای اولین بار در ایران آزمون بورسیه باهچه شهیر برگزار می شود
آگهی/ خرید بهترین تشک طبی
آزمون میان دوره پیش کارورزی پزشکی ۱۷ خردادماه برگزار میشود
شیوه نامه افزایش حقوق و دستمزد سال ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد تشریح شد
۲۴۰ رشته محل دانشگاه آزاد در واحدهای بزرگ ادغام شد
شخصیت قصههای ایرانی بر روی پوستر نمایشگاه کتاب
شرایط دریافت وام دانشجویی چیست؟
افزایش حضور دانشگاههای ایرانی در رتبهبندی آسیایی تایمز ۲۰۲۴
کمبود ۷۰ هزار نیروی پرورشی و مشاور در مدارس
دولت سیزدهم مجدانه بهدنبال ارتقای منزلت و معیشت معلمان است
علوم پایه نیازمند بودجه مناسب است/باید تصمیمات بزرگ گرفته شود
شورای راهبردی دانشکده علوم خانواده درمسیر شکلگیری/برخی شخصیتهای حقوقی عضویت را نپذیرفتند
جذب سرباز امریه در سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
استقبال کم فرهنگیان از طرح بکارگیری دوباره بازنشستگان/ نرخ حقالتدریسها، علت عدم استقبال
حضور گروههای مردمی در فعالیتهای پرورشی
رایگان بودن مدارس سمپاد برای دانشآموزان ۴ دهک اول/ والدین تخلفات را اطلاع دهند
سرکوب دانشجویان آمریکایی حامی فلسطین با لابی رژیم صهیونیستی صورت میگیرد
نشریات دانشجویی روایتگر جنبشهای دانشجویی در حمایت از غزه باشند
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
مقایسه صحنه اعتراضات دانشجویی در ایران و آمریکا
ضرورت مشارکت ذینفعان حوزه علوم انسانی در تدوین سیاستها
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.