به گزارش ثریا ملا محمدباقر مجلسی در سال 1037 هجری قمری متولد و در شب 27 رمضان سال 1110 هجری قمری در سن 73 سالگی وفات یافت و در اصفهان به خاک سپرده شد. وی در بین مردم از جایگاه بالایی برخوردار بود به گونهای که مرقد وی مورد مراجعه و زیارت علاقهمندان قرار میگیرد(1).
این نوشتار در نظر دارد به گوشهای از فعالیتهای علمی علامه مجلسی در زمینه نگارش کتاب بحارالانوار اشاره کند و پرداختن به همه ابعاد و جوانب زندگانی و فعالیتهای علمی و سیاسی و اجتماعی ایشان نیازمند مقاله ای مفصل و طولانی است.
جایگاه و آثار علمی علامه مجلسی
علامه مجلسی با تربیت شاگردان بزرگ و تألیف کتابهایی که خاص و عام از آنها بهره بردند گامهای مهمی در ترویج مذهب تشیع برداشت. در مجلس درس او بیش از هزار طلبه حاضر میشدند و بیان بسیار فصیح و شیوایی داشت. (2) برخی معتقدند آثاری که وی در جهت ترویج دین و زنده کردن شریعت تالیف کرد نه در عصر خود، نه قبل و نه بعد از آن مانندی نداشت. (3)
علامه مجلسی آن چنان درخشید و جایگاهی کسب کرد که علامه سید مهدی بحر العلوم (م 1212 ق) از فقهای بزرگ شیعه آرزو میکرد ای کاش تمام نوشتههای من در نامه عمل مجلسی ثبت میشد و یکی از کتابهای فارسی او در نامه عمل من ثبت میشد. (4)
ملاذ الاخیار، شرح الاربعین حدیثا، الفوائد الطریفه فی شرح الصحیفة الشریفه، الوجیزه، شرح روضة الکافی، مرآة العقول و رسالة الاعتقاد از جمله آثار عربی علامه مجلسی و مقباس المصابیح، مشکاة الانوار، حق الیقین، حلیة المتقین، حیاة القلوب، تحفة الزائر، جلاء العیون و عین الحیات نیز بخشی از کتاب های فارسی او به شمار میروند. (5)
بحار الانوار، دائرة المعارف حدیث شیعه
از میان آثار مکتوب علامه مجلسی کتاب بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار از ارزش و اعتبار بالایی برخوردار است. در این کتاب که گردآوری و نگارش آن بیش از 30 سال طول کشیده است، احادیث موجود در تمام کتب حدیثی غیر از احادیث کتب اربعه و نهج البلاغه، به صورتی مرتب همراه شرح برخی از مسائل و مشکلات احادیث گردآوری شده است. (6)
علامه با هدف گردآوری تمام احادیث شیعه و حفظ آنها از نابودی و فراموشی، این کتاب را به نگارش در آورد. با توجه با هدف اولیه نویسنده کتاب، در این کتاب فقط احادیث درست جمعآوری نشده است چه اینکه خود علامه نیز به این مطلب اذعان دارد (7) و چه بسا اگر فرصتی حاصل میشد علامه مجلسی نسبت به پالایش احادیث کتاب بحار اقدام می کرد.
ایشان در مقدمه بحار میگوید: سبب تالیف کتاب این است که من در دانش آموزی در انوئاع علومم حریص بودم و بعد از سپری کردن بخشی از عمر در دانشهای گوناگون و اندیشیدن به ثمرات و غایات این علوم دریافتم که علم، تنها از چشمه وحی و روایات اهل بیت (ع) حاصل میشود و در این آخرت تنها این دانش سودمند است. از این رو به اخبار و روایات معصومین (ع) پرداختهام. (8) علامه مجلسی در کارهای علمی و نوشتن به اندازه ای پشتکار و جدیت داشت که حتی در مهمانیها هم اتاق مخصوصی برای ایشان تدارک دیده میشد تا در آنجا به امر تألیف مىپرداخته و موقع صرف غذا به دیگر مهمانان ملحق شود. (9)
ویژگیهای بحار:
این کتاب دارای ویژگیهای زیادی است که به برخی از آنها اشاره میشود:
- جمعآوری روایات گوناگون در موضوعات مختلف
- توجه ویژه علامه مجلسی به درایت و فهم و درک احادیث
- نظریه پردازی و نقادی علامه مجلسی در این کتاب
- عدم تعصب در استفاده از منابع اهل سنت
- توجه به ارزش تاثیر گذار ادبیات عرب در فهم احادیث (10)
حمایتهای شاهان صفوی در نوشتن بحار الانوار
بیشک نوشتن کتابی با چنین گستردگی محتوایی نیاز به حمایتهای مادی و معنوی دارد تا کاری بزرگ به سامان برسد. در اثنای نگارش کتاب بحار علامه نیاز به نسخهای از کتاب مدینةالعلم شیخ صدوق داشت که آن نسخه در یکی از شهرهای یمن موجود بود. پس از اینکه علامه این مطلب را به شاه صفوی اطلاع داد، وی شخصی را نزد پادشاه یمن فرستاد و با تقدیم هدایای فراوان نسخه مورد نظر را فراهم کرد.شاه سلطان حسین صفوی از کسانی بود که در راه نگارش کتاب بحارالانوار حمایتهای مالی ویژهای انجام میداد. او در این مسیر بخشی از املاک خود را وقف کرد تا از عایدات آن در امور مربوط به نوشتن بحار استفاده کنند. (11)
علامه مجلسی پس از گردآوری اولیه احادیث، آنها را در چند باب کلی دستهبندی کرد که هر باب خود شامل چندین زیر شاخه است. عناوین بابهای اصلی بحار:
کتاب العقل و العلم، کتاب التوحید، کتاب العدل و المعاد، کتاب الاحتجاجات و المناظرات، کتاب قصص الانبیاء (علیهم السلام)، کتاب تاریخ احوال نبینا (صلى اللّه علیه و آله)، کتاب الامامة و جوامع احوال الائمة، کتاب الفتن و ما جرى بعد النبى (ص) من غصب الخلافة و غزوات امیر المؤمنین (ع)، کتاب تاریخ امیر المؤمنین و فضائله و احواله، و کتاب تاریخ فاطمة و الحسن و الحسین (علیهم السلام) و فضائلهم، کتاب تاریخ على بن الحسین و محمد بن على الباقر و جعفر بن محمد الصادق و موسى الکاظم (علیهم السلام) و فضائلهم، کتاب على بن موسى الرضا و محمد بن على الجواد و على بن محمد الهادى و الحسن بن على العسکرى و فضائلهم، کتاب الغیبة و احوال الحجة القائم المهدى (علیه السلام)، کتاب السماء و العالم فى احوال العرش و الکرسى و الافلاک و العناصر و الموالید و الملائکة و الجن و الانس و الوحوش و الطیور و احکام الصید و الذباحة و ابواب الطب، کتاب الایمان و الکفر و مکارم الاخلاق، کتاب الآداب و السنن و الاوامر و النواهى و الکبائر و المعاصى و الحدود، کتاب الروضة فى المواعظ و الخطب و الحکم، کتاب الطهارة و الصلاة، کتاب القرآن و الدعاء، کتاب الزکاة و الصوم و اعمال السنة، کتاب الحج، کتاب المزار، کتاب العقود و الایقاعات، کتاب الاحکام، کتاب اجازات العلماء الاعلام رضوان اللّه علیهم.
پس از اتمام کتاب بحار، علامه مجلسی تعدادی از احادیث معصومین (ع) را نیز به علت بر هم نخوردن ترتیب مطالب کتاب بحار، در کتاب دیگری بنام مستدرک بحارالانوار گرد آوری کرده است. (12)
بحارالانوار و تیم تحقیقاتی علامه مجلسی
با توجه به گستردگی و وسعت موضوعات کتاب بحار، علامه مجلسی در گردآوری اولیه مطالب آن از شاگردان برجسته و خبره خود استفاده کرد که این امر از ویژگیهای شخصیتی علامه مجلسی و امتیازات کتاب بحار است. میرزا عبد الله افندی، ملا عبد الله بحرینی، سید نعمت الله جزایری، دامادش میر محمد صالح خاتون آبادی و آمنه خاتون خواهر علامه مجلسی از کسانی بودند که در جمعآوری مطالب تحت نظارت مستقیم علامه مجلسی با ایشان همکاری داشتند. (13)
پس از فیش برداری و جمع آوری مطالب مورد نیاز در نگارش کتاب بحار، چند جلد از آن در زمان حیات علامه مجلسی نوشته شد و بخشی از مطالب به علت وفات علامه به صورت چرکنویس باقی ماند. میرزا عبد الله افندی از شاگردان برجسته علامه و از کسانی که در جمع آوری مطالب تحت نظر ایشان فعالیت علمی داشت، پس از وفات استاد خود با خریداری کردن چرکنویس های بحار از ورثه ایشان، نسبت به پاکنویس کردن و انتشار آنها اقدام کرد و با این کار تلاش عظیم استاد خود را به نتیجه رسانده و کتاب بحار الانوار را تکمیل کرد (14)
--------------------------------------------------------
علی جباری پژوهشگر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
1ـ روضات الجنات، ج 2 ص 88، الکنی و الالقاب، ج 3 ص 150.
2ـ اعیان الشیعه، ج 9 ص 183، الکنی و الالقاب، ج 3 ص 147، نجوم السماء، ج 1 ص 179.
3ـ روضات الجنات، ج 2 ص 78، الکنی و الالقاب، ج 3 ص 147.
4ـ اعیان الشیعه، ج 9 ص 183.
5ـ اعیان الشیعه، ج 9 ص 184، ریاض العلماء، ج 5 ص 39، روضات الجنات، ج 2 ص 83، تعلیقة امل الآمل ص 249.
6ـ ریاض العلماء، ج 5 ص 39، الکنی و الالقاب، ج 3 ص 148.
7ـ کشف الاسرار، ص 319-321 به نقل از کتاب ماه دین، ص 55.
8ـ بحار الانوار، ج 1 ص 2.
9ـ رجال و مشاهیر اصفهان، ص 484.
10ـ آشنایی با بحار الانوار، ص 10-13.
12ـ رجال و مشاهیر اصفهان، ص 483، اعیان الشیعه، ج 9 ص 183.
13ـ نجوم السماء، ج 1 ص 182.
14ـ رجال و مشاهیر اصفهان، ص 483.
منبع: خبرگزاری تسنیم
گوشی هوشمندی که مخصوص پدربزرگها و مادربزرگهاست+عکس
سلاحی نامرئی جاسوسی آمریکا که در ارتفاع بالا حرکت میکند+عکس
قابلیت جدید گلکسی A55 سامسونگ که در گلکسی S24 نیست+عکس
اطلاعات تازه درباره سلاح جدید ترکیه+عکس
اصلاح فرم امتیازدهی علمی داوطلبان جذب هیأت علمی دانشگاهها
جزئیات طرح پژوهانه ورتبه بندی اساتید دانشگاهها اعلام شد
ثبتنام بیش از ۱۹۵ هزار نفر در نوبت دوم کنکور سراسری ۱۴۰۳
هرگونه کمک به رشد تولید دانش بنیان ها گامی در راستای تحقق شعار سال خواهد بود
اعتبار دانشگاههای ۱۴۷ کشور جهان بهروزرسانی شد
تصویب برنامه جامع پژوهانه پس از ابلاغ برنامه توسعه هفتم
فراخوان جشنواره شعر توحیدی منتشر شد
فرم امتیازدهی علمی داوطلبان جذب هیأت علمی دانشگاه ها اصلاح شد
ChatGPT دانش آموزان را بیچاره کرد +نتیجه تحقیقات اعلام شد
تأثیر آلایندههای هوا بر فشارخون کودکان و نوجوانان
تأثیرات منفی شبکههای اجتماعی خارجی بر دانشآموزان
دیدار با خانواده شهید دانشآموز پهلوان طوقانی؛ آغاز آموزش ورزش زورخانهای به دانشآموزان
دوندگیهای وزارت علوم برای تأمین خوابگاه متأهلی به کجا رسید
اقدامات جهاددانشگاهی امیرکبیر در سال ۱۴۰۲ چگونه بوده است؟
زیرساختهای دانشگاه فنیوحرفهای در سال جدید تقویت میشود
انعقاد تفاهمنامه میان دانشگاه حضرت معصومه(س) و اتحادیه طلا و جواهر استان قم
ادامه پیگیری اولویتهای پنج گانه وزارت علوم در سال ۱۴۰۳
راهاندازی فرنما /بازگشت نشاط سیاسی به دانشگاهها و درخشش دانشجویان در یونیورسیاد
دکمه جدیدی که به کیبورد لپتاپها اضافه شد
ابلاغ آیین نامه استقرار مدارس و مراکز غیر دولتی در مناطق، نواحی و محلات مختلف کشور
برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید
اعلام نتایج پویش مهر از اردیبهشت ۱۴۰۳
پذیرش فرهنگیان در مراکز اقامتی نوروزی از مرز یک میلیون نفر روز گذشت
شعارسال با توصیه محقق نمی شود/ مجلس در حوزه اقتصاد سوداگرانه ورود کند
تازهترین آمار داوطلبان نوبت دوم کنکور اعلام شد
غولهای فناوری کمر به نابودی یک شرکت بستند
کاوازاکی نینجا H2R جذابترین ابر موتورسیکلت دنیا+عکس
اولین جت پهن پیکر چینی در راه است+عکس
منتظر یک تغییر بزرگ در صفحه هوم آیفون باشید
فولکس واگن خودرویی برای ۱۸ سالهها تولید کرد+عکس
بزرگترین ناوگان نیروی هوایی دنیا برای این کشور است+عکس
تصویر لو رفته از گوشی جدید گوگل+عکس
دردسر حضور در فضا برای فضانوردان که رهایشان نمیکند
تصویر جدیدی از دماوند در بهار امسال+عکس
تصویر زیبایی از شکوفه های گیلاس و کوه فوجی ژاپن+عکس
تصویر تازه هومن برق نورد که شبیه بهنام تشکر شد+عکس
تصویر تازه از النازشاکردوست و سروش صحت که پربازدید شد+عکس
تصویری از سفره شش کیلومتری افطار در مشهد +عکس
رونمایی از خودروی مستربین مدل ۲۰۲۵+عکس
جنگنده جدید آلمان با توان حمل سلاح ۸ تنی+عکس
دورترین چیزی که با چشم غیرمسلح میتوانیم در آسمان ببینیم
رباتهای انسان نما جایگزین جمعیت کم دنیا میشوند+عکس
آمریکا یک بمب افکن جدید تست و کنسل کرد+عکس
دیزنی رنگ سبز جدیدی ابداع کرد که جای دیگری نیست+عکس
دانشمندان به دنبال ذرات شبح در تونلهای منظومه شمسی
ترفندهایی برای افزایش سرعت اینترنت موبایل
خورشید ذرهای کوچک از این ابرخوشه است+عکس
ارسال ۱۵۰۰ اثر به دبیر خانه جشنواره شعر رضوی
اجرای پویش ملی در پناه خدا ویژه دانش آموزان در ایام نوروز و ماه رمضان
برخورد قویترین طوفان خورشیدی طی سالها اخیر به زمین
دولتهای اسلامی به شریان اقتصادی دولت صهیونیستی آسیب وارد کنند
۱۱ مرحله ثبت نام نوبت دوم کنکور
نحوه برگزاری کلاسهای دانشجویان پس از تعطیلات نوروز اعلام شد
حمایت از پایاننامههای حوزه صنایع غذایی در قالب برنامه فنتز
این بخش ویندوز ۳۰ سال بدون تغییر مانده است+عکس
ماه از ایستگاه فضایی این طور دیده میشود+عکس
کمک هزینه ۱۰۰میلیون یورویی به دانشگاهها تعلق گرفت
کتاب ماجرای احمد و سارا برای کودکان و والدین
چاپ سهکتاب روانشناسی رسانه اجتماعی، هنر و شطرنج توسط دو ناشر
آغاز ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی از ۱۸ فروردین
وزیر آموزش و پرورش: حتی یک مورد لو رفتن سؤالات امتحان نهایی صحت نداشت
معرفی سامانه ثبتنام دانشجویان اتباع
اینفوگرافیک مراحل ثبت نام آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ ( نوبت دوم )
هدفگذاری افزایش اعضای هیات علمی تا هزار نفر/ تشکیل ۲ مرکز ملی تحقیقاتی
پذیرش بیش از۹۱۸ هزار نفر در مراکز اقامتی آموزش و پرورش/استان فارس بیشترین اسکان نوروزی فرهنگیان
نیروی دریایی کرهجنوبی یک پهپاد جدید با قابلیت حمل محموله ساخت+عکس
افزایش ۲۲۰ درصدی رتبههای برتر کنکور توسط دانشآموزان مناطق محروم
برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتابهای پایه اول تغییر میکند
استاد اخراجی در علوم پزشکی تهران نداشتیم/ بازنشستگی اساتید طبق روال قانونی بوده است
جهاددانشگاهی کمکیار نظام آموزشی است
اعلام جزئیات برگزاری آزمون فرهنگیان
هند بالگرد تهاجمی آمریکا را مونتاژ میکند+عکس
مراکش ساخت بزرگترین و پیشرفته ترین ورزشگاه دنیا را آغاز کرد+عکس
بنسلمان با الهام از یک بازی معروف شهربازی پیشرفته میسازد+عکس
مقایسه جتهای جنگنده F-35 و F-22 آمریکا+عکس
این جنگنده قدرتمند گزینه اصلی ارتش روسیه است+عکس
به زمین دوم سلام کنید+عکس
مار چهار متری به فضا فرستاده شد=عکس
اولین جت پهن پیکر چینی در راه است+عکس
چرا خورشیدگرفتگی پیش رو از همه خورشیدگرفتیها مهمتر است؟
اولین تانک ارتش آمریکا با طراحی رنو+عکس
ماه از ایستگاه فضایی این طور دیده میشود+عکس
استخر و هتل بزرگ بنسلمان که دو ساحل را به هم وصل میکند+عکس
اینترنت میلیونها نفر به صورت همزمان قطع میشود
کشف سنگ قیمتی که از الماس سختتر است+عکس
خورشید ذرهای کوچک از این ابرخوشه است+عکس
یک خانواده با تماس ماهوارهای آیفون نجات پیدا کردند
دکمه جدیدی که به کیبورد لپتاپها اضافه شد
بحرین تانکهای آبرامز آمریکایی را خرید+عکس
بنسلمان با الهام از یک بازی معروف شهربازی پیشرفته میسازد+عکس
دورترین چیزی که با چشم غیرمسلح میتوانیم در آسمان ببینیم
ساعت مچی با شکلی عجیب و غریب از جنس شهاب سنگ+عکس
هند بالگرد تهاجمی آمریکا را مونتاژ میکند+عکس
سایه سیاهی که از فضا روی زمین افتاده بود چیست؟
آنچه که درباره اینترنت ماهوارهای نمیدانید
این بخش ویندوز ۳۰ سال بدون تغییر مانده است+عکس
یک فیلترینگ تازه بلای جان تلگرام شد
ChatGPT دانش آموزان را بیچاره کرد +نتیجه تحقیقات اعلام شد
سه ابزار پیشرفته هوش مصنوعی به واتساپ اضافه شد+عکس
هوش مصنوعی به هالیوود قدم گذاشت و زنگ خطر به صدا درآمد
تصویر گلکسی M۵۵ سامسونگ لو رفت+عکس
دردسر حضور در فضا برای فضانوردان که رهایشان نمیکند
تصویر لو رفته از گوشی جدید گوگل+عکس
رقابت تنگاتنگ آیفون ۱۵ با این مدل از گوشی شیائومی+عکس
غولهای فناوری کمر به نابودی یک شرکت بستند
گوشی جدید آنر به زودی رونمایی میشود+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.