به گزارش ثریا چندی پیش هم اندیشی علمی «مقاومت امت محور» به مناسبت نخستین سالگرد شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد که در این مراسم شریف لکزایی، دانشیار گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی هم سخنرانی کرد. مطلبی که در ادامه میخوانید، متن سخنان وی در این نشست است.
امام موسی صدر در مباحث تفسیری قرآن کریم خود در تفسیر آیۀ ۱۹۵ سورۀ بقره نکات مهمی طرح کرده است که به نظر بتوان آغازین نقطههای نظریه مقاومت قرار داد. خداوند در این آیه میفرماید: «و أنفقوا فی سبیل الله و لا تلقوا بایدیکم إالی التهلکه و أحسنوا إن الله یحب المحسنین». آیه از سه بخش تشکیل شده است: در بخش نخست امر به انفاق در راه خدا شده است؛ در بخش دوم تأکید و تصریح شده است که خویشتن را با دست خویش به هلاکت میندازید؛ و آخرین بخش آیه که در امر به احسان و نیکوکاری شده و تصریح شده است که خداوند نیکوکاران را دوست میدارد.
این که چگونه این سه بخش در کنار هم و به صورت منسجم مورد تفسیر قرار گیرند به نظر مسألۀ غامضی است که برخی از مفسران را نیز به اشتباه انداخته است. از این رو برخی مفسران گویا از این آیه استنباط کرده اند که ورود به جنگ موجب هلاکت انسان میشود. بنابراین حکم به ممنوعیت ورود به جنگ و دفاع و جهاد دادهاند. این در حالی است که امام موسی صدر بر این نظر است که این تفسیر با توجه به این که این آیه در ضمن آیات جهاد و دفاع از نفس نازل شده است یک تفسیر عجیب از آیه است که با مفاد آنچه قبل از آن در آیات پیشین اشاره شده است همخوانی ندارد. در نتیجه مراد از بخش دوم آیه لزوماً کنارگیری از جنگ و دفاع و مقاومت نیست بلکه این بخش نیز در امتداد دیگر آیات پیشین در راستای حفظ و حراست از نفس و در ادامۀ آیات و در تکمیل آیات است. بنابراین پرسش این است که تفسیر صحیح این آیه چیست که هم شامل انفاق بشود، و هم با توجه به صریح آیه، انسان خود را به هلاکت نیندازد، و هم احسان رخ بنماید تا در نتیجۀ آن خداوند نیکوکاران را دوست بدارد؟
امام صدر در تفسیر آیه میگوید انفاق مورد اشاره در آیه امری یک کلی است. درواقع انفاق، وجوه مختلفی مانند انفاق مال، مقام، تجربه، علم و … دارد و یک وجه بسیار مهم آن در اینجا انفاق نفس است. به تعبیر صدر، بخشش نفس در راه خدا، برترین نوع انفاق است. بنابراین برخلاف دیدگاه مقابل، دوری از هلاکت «همانا جهاد و دلیرانه به استقبال مرگ در راه خدا رفتن است، نه در خانه نشستن و امتناع ورزیدن از دفاع از خویشتن و از امت. این گونه است که دفاع را جوهرۀ احسان و جوهرۀ رد تهاجم و جوهرۀ تقوا و انفاق در راه خدا میدانیم» (گام به گام با امام، ج ۱۰، ص ۴۶). انفاق جان در راه خدا درواقع انفاق همه چیز خود و شهادت را در آغوش گرفتن است که خداوند آن را سبب بخشش همۀ گناهان به شمار آورده است. به تعبیر صدر، «انفاق در شکل کامل خود، انفاق نفس در راه خداست» (همان، ص ۴۵).
صدر در تفسیر خود جملۀ «ولاتلقوا بأیدیکم إلی التهلکه» را نتیجۀ جمله نخست یعنی «أنفقوا فی سبیل الله» به شمار آورده است و از این رو بر این نظر است که انفاق در راه خدا مانع به هلاکت انداختن نفس است. به این معنا که در برخی مواقع برای این که انسان و جامعه در هلاکت نیفتد و مورد تعدی و تجاوز قرار نگیرد باید از جان خود مایه گذارد و با شهادت طلبی و دفاع و جهاد از خود و جامعه و کرامت انسانی دفاع نماید تا مورد ظلم و ستم واقع نشود. بنابراین چنین تفسیری میتواند ارتباط منطقیتری میان اجزای سه گانۀ آیه مذکور برقرار نماید.
دلیل ارائه شده از سوی صدر برای این تفسیر جالب قابل توجه و منطقی است. ایشان تصریح میکند: «اگر ما از جهاد سرباز زنیم، به ظالمان امکان تسلط بر خود را داده ایم. آن گاه در هلاکت دائم افتاده ایم. اما اگر نفس خود را در راه خدا انفاق کنیم، خود را از خطر هلاکت دور کرده ایم، چرا که با شهادت به زندگی ابدی راه یافته ایم و مرگ و هلاکت و ذلت ابدی را از امت دور کرده ایم» (همان، ص ۴۵). این تفسیر نمیگوید انسان برای نجات جان خویش و جلوگیری از هلاکت وارد دفاع و جهاد و مقاومت نشود بلکه بر آن است که با ورود به میدان نبرد از تسلط بر خود و جامعه جلوگیری نماید.
بنابراین این آیه که در ذیل آیات ۱۹۰ سورۀ بقره آمده است درواقع در ضمن و ذیل آیاتی است که درباره جنگ و دفاع از کیان و شرف و کرامت انسان و جامعۀ انسانی نازل شده است. این آیات تأکید دارد که کرامت حقیقی، برای انسان است. از این رو کرامت انسان در این است که در مواقعی از جان خود مایه گذارد و جان خویش را در راه خدا اهدا نماید و شهادت در راه خدا را در آغاوش بگیرد.
با چنین تفسیری از آیه میتوان گفت که دلایل و چرایی مقاومت و دفاع و وجوب جنگ در مواقعی که کرامت انسان با خطر رو به رو است، آشکار میشود. از این رو میتوان گفت که سردار حاج قاسم سلیمانی در تمام عمرش از جوانی و از سالهای دفاع مقدس تا زمان شهادت، در راه خدا و حفاظت از امت به جهاد و مقاومت پرداخت تا نفسها و جانهای زیادی از امت به هلاکت نیفتند و کرامت انسان مخدوش نشود. این انفاق جان در راه خدا و امت به تعبیر صدر با جملۀ دل انگیز پایانی آیه یعنی احسان هم مرتبط میشود و درواقع دفاع، جوهرۀ احسان و جوهرۀ رد تهاجم و جوهرۀ تقوا و انفاق در راه خدا به شمار میآید.
در هر حال صدر در تفسیر آیۀ مذکور به نکات مهمی اشاره کرده است که میتوان گفت پایهها و هستههای مقاومت را در لبنان و منطقه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی شکل داده است. درواقع صدر در آیۀ مذکور با نقد دیدگاه برخی محققان در تفسیر آیه که نباید با ورود به جهاد و جنگ خود را به هلاکت بیندازند، بر این نظر است که جنگ در هر صورتی ناپسند نیست بلکه در پارهای از شرایط که کرامت و کیان و شرافت امت در خطر باشد باید به استقبال جنگ و جهاد و دفاع و مقاومت رفت و به انفاق نفس به عنوان برترین انفاق اقدام کرد تا از هلاکت خود و جامعه و امت جلوگیری شود.
با این نگاه نباید در مقابل ظلم و ظالمان صبر کرد تا کرامت انسان پایمال شود. از این رو است که جهاد و مقاومت در مقابل ظلم و ستم بر هر امر دیگری ترجیح دارد بر نشستن و تعطیلی جهاد و دفاع و مقاومت. این نگاه، ریشههای قرآنی اندیشۀ مقاومت و دفاع را به ما یادآور میشود. چنین تفسیری به پیوند میان تمامی جریانهای مقاومت نیز منتهی میشود؛ زیرا خواست واقعی همۀ این جریانها عدم تحل ظلم و ستم و از بین رفتن کرامت انسان و امت انسانی است. البته این مقاومت و دفاع مبتنی بر خرد و حکمت و برخواسته از آموزههای قرآنی است. چنین نگاهی همچنین نشان دهندۀ نگاه تمدنی امام موسی صدر است که در پی پاسخ به نیازهای انسانی است. این نیازها که برخواسته از کرامت انسانی است، فرازمانی و فرامکانی است و امکان حرکت به سمت تمدن را که مورد تأکید امام موسی صدر است نیز فراهم میسازد. بنابراین اگر مقاومت و دفاع شکل نگیرد، اولاً پاسخ به نیازهای انسان ممکن نیست و ثانیاً تأسیس و احیای تمدن اسلامی نیز ممکن نیست.
به نظر میرسد اندیشه و روح مقاومت در تفسیر این آیه در کلام امام صدر جاری است که خود به عنوان یک رهبر دینی به تأسیس هستههای مقاومت در دورۀ معاصر اقدام کرده است. امام موسی صدر با تأسیس جنبش أمل به عنوان سرسلسلۀ حلقۀ مقاومت در منطقه به شمار میآید و میتوان گفت امام مقاومت است و شهید حاج قاسم سلیمانی نمونۀ اعلای فرمانده تراز مقاومت انقلاب اسلامی است.
یادداشت را با دعای امام موسی صدر در پایان نگاه تفسیری خود بر این آیه به پایان میبرم:
«از خداوند میخواهیم نفسمان و همۀ داراییمان را در راه او انفاق کنیم تا خود را از خطر ذلت و امتمان را از خطر مرگ تدریجی و ذلت برهانیم. درود بر همۀ عزیزان و جوانانی که نفس خویش را در راه خدا انفاق میکنند و خطر هلاکت را از ما و خود دور میکنند. آنان از احسان کنندگان هستند و خداوند احسان کنندگان را دوست دارد» (همان، ص ۴۶).
منبع: خبرگزاری مهر
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
پشمک کیهانی که از غول منظومه شمسی هم بزرگتر است+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
مشوقهایی برای اضافه تدریس معلمان در نظر گرفتهایم/تعیین تکلیف داوطلبان آموزگاری تا تیر
آغاز آزمون استخدامی دبیری و هنر آموزی از فردا
معرفی نامزدهای جایزه شعر بهاران
کتاب تازه امین فقیری در نمایشگاه کتاب
اختتامیه رویداد ستفاتک در جهاددانشگاهی اصفهان
روایت کتابها از موسیقی؛ لطف مفخّم تا مضراب
اتمام سنجشسلامت نوآموزان تاپایان اردیبهشت/هنوز۳۰ درصد نوآموزان برای سنجش مراجعه نکردهاند
جزییات برگزاری امتحانات پایان نیم سال دوم پیام نور اعلام شد
آزمون صلاحیت بالینی پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی برگزار شد
ضوابط جدید ارزشیابی مدارک مقاطع داروسازی خارج از کشور اعلام شد
قیمت غذای دانشجویی تا مهرماه افزایشی ندارد
قبل از بحرانی شدن اعتراضات دانشجویی اطلاع رسانی کنید
ایجاد و بازسازی ۱۰۰۰ هنرستان تا پایان برنامه هفتم توسعه
توصیههایی به دانشآموزان برای حضور در آزمونهای نهایی؛ از موارد ممنوعه تا نحوه درج پاسخها
۲۰ درصد سوالات امتحانی دشوار است/ اخذ آزمون مجدد از افراد مشکوک
دانشگاهها برای افزایش بهرهوری به میدان بیایند
جزییات ثبت نام پذیرفته شدگان بدون آزمون رشتههای ارشد اعلام شد
فهرست ۶۷۳ دانشگاه برتر جوان در رتبهبندی تایمز منتشر شد
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون کارشناسیارشد دانشگاه معارف اسلامی
قدیمی ترین عینک فروشی تهران
جزئیات پوشش بیمه ای در عینک سازی ها
پاسخ وکیل به آیا قانون تجارت تغییر میکند؟
قنات در سرزمین قنوت و قناعت - استان یزد
تحقق اقتصاد مقاومتی دانش بنیان و مردم پایه توسط اساتید بسیجی
پرداخت حقوق معلمان خرید خدمات و حقالتدریس به روز شد
رونمایی ۱۵ کتاب با موضوع اهلبیت به زبانهای اروپایی و آفریقایی در نمایشگاه کتاب
نسل جوان آمریکایی به حاکمیت معترض است/اعتراضات دانشجویی ادامه خواهد داشت
دانشگاه تهران میزبان اجلاس رؤسای دانشگاهها شد
بدهی آموزش و پرورش به فرهنگیان بابت پاداش پایان خدمت ۱۴۰۲/ معوقاتی که تا اسفند پارسال تسویه شد
مسئولان از پیشرفتهای علمی پشتیبانی کنند
استفاده ۱۳۹هزار دانشجو از بن اعتباری خرید کتاب از نمایشگاه
۴۶ دانشگاه ایران در میان برترین دانشگاه های جوان
پشتپرده برگزاری آزمونهای کشوری ششمیها و نهمیها/ برگزاری آزمون شفاهیفارسی در مقطع ابتدایی
خبر خوش برای متقاضیان رشته پزشکی/ گام بلند دانشگاههای ایران در ارتقای جایگاه جهانی
تشکیل دبیرخانه دائمی صنایع و خانه صنعت در معاونت پژوهش و فنآوری دانشگاه تهران
سامانه him نمونه بهرهوری درون دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی است
کاهش نگران کننده دانشجویان دانشگاههای غیردولتی
نخستین بیانیه مد موقر شیراز منتشر شد
مسؤولیت امتحانات نهایی از سال آینده با سازمان ملی سنجش خواهد بود
غیرانتفاعیها بیشترین حذف کد رشته را در آمایش آموزش عالی داشتند
مشارکت ۳۰هزار استاد و کارمند دانشگاه در ارزیابی موسسات غیرانتفاعی
استخدام یک روزه اساتید در دانشگاههای غیرانتفاعی
نوجوانان با «هفتخوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی میروند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بینالملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریههای دانشگاههای غیرانتفاعی کفاف هزینههای دانشگاه را نمیدهد
لزوم مدیریت رشتههای یک بار پذیرش در دانشگاههای غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزههای آزمونهای نهایی/ همکاری فراجا و آتشنشانی
نماد سنت آموزش عالی در ایران در دانشگاه تهران رونمایی شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نتایج پذیرش بدون کنکور دانشگاه تهران اعلام شد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
تحصیل ۸ درصد دانشجویان کل کشور در دانشگاههای غیردولتی/صدور مجوز دانشگاه علوم پزشکی غیرانتفاعی
ترجمه ماجرای زندگی و آثار الیور استون منتشر شد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
حافظ» جلوتر از همه شاعران و نویسندگان ایرانی!
مناظره با گزاره «مداخله دولت در حوزه نشر از هر جهت زیانبار است» با حضور دو گروه از دانشگاههای الزهرا و تهران، در سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران برگزار شد.
دستگاهها برای کمک به آموزش و پرورش فراتر از سخن گام بردارند
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام دانشجویان در المپیاد ورزشهای فناورانه
دانشکده رسانه فارس دانشجو میپذیرد
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
۱۰۷۳ مدرسه کانکسی بالای ۱۰ دانشآموز تا مهر امسال ساماندهی میشوند
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
پرونده چهارمین مسابقه خودنویس در نمایشگاه کتاب تهران بسته میشود
بزرگداشت فردوسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار میشود
نیاز سالانه سازمان نوسازی مدارس به ۱۶۸ هزار میلیاردتومان اعتبار/ساخت ۲۰۰ مدرسه بزرگ در سال جاری
تقدیر وزیر علوم از شیمیدانها / درخواست کمک برای دانشجویان علوم پایه/ تحقیر کمدین یهودی
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
تمام اقدامات برای دستیاران پزشکی/ از افزایش حقوق تا بورسیه تحصیلی
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
نحوه برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح اوراق دانشآموزان اعلام شد
پذیرش ۲۶ هزار دانشجوی دکتری در دانشگاهها/ نحوه محاسبه نمره دکتری
راهنمای عملی آزمونهای نهایی دوره دوم متوسطه نظری منتشر شد
تولیدات دانشگاهها نظم دنیا را تغییر داده است
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی اعلام شد
راهاندازی ۱۰۰ واحد مسکونی متاهلی برای دانشجویان و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران
سوپرآلیاژ انقلابی ناسا شروع به کار کرد
دانشجویان در شش محور در کرسیهای آزاد اندیشی با هم رقابت میکنند
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
استادان نمونه دانشگاه علامهطباطبائی معرفی شدند
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.