به گزارش ثریا متن زیر یادداشتی است که حجت الاسلام محمدرضا جباران عضو هیأت علمی گروه اخلاق اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نوشته شده است:
یکی از مباحث مقدماتی در تحقیق «الگوی اخلاقی قرآن در حوزه روابط همسرانه» بحث از منشأ و مفهوم زوجیت در قرآن کریم است. این بحث در دو تحقیق در دو فراز جداگانه مطرح شده است.
منشأ زوجیت
از نگاه قرآن کریم زوجیت زن و مرد منشأ الاهی دارد؛ به این معنی که خداوند متعال این دو صنف را برای زوجیت یکدیگر آفریده است. میفرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفُسٍ وَاحِدَهٍ وَ خَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا، [۱] ای مردم، از پروردگارتان که شما را از «نفس واحدی» آفرید و جفتش را [نیز] از او آفرید، پروا کنید». این آیه کریمه در صدد بیان آن است، که خداوند متعال زوج آدم را همانند خود او از نوع انسان قرار داد [۲] این پیام در ضمن ابلاغ مفاد خود حامل این نکته نیز هست که این دو صنف (زن و مرد) با هدف ترکیب و ازدواج آفریده شده و به همین دلیل برای تعبیر از آنها واژه زوج به کار آمده است. بر این اساس زوجیت زن و مرد از منظر قرآن کریم منشأ الاهی داشته اقدام در این راستا حرکت در مسیر اراده الاهی محسوب میشود. تعدادی از آیات مربوطه بر این مطلب دلالت دارند.
میفرماید: «هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَهٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا [۳] اوست آن کس که شما را از نَفْس واحدی آفرید، و جفت وی را از آن پدید آورد».
و: «وَ مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا [۴] و از نشانههای اوست که برای شما همسرانی از جنس خودتان آفرید».
و: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ بَنِینَ وَ حَفَدَهً [۵] و خدا برای شما از خودتان همسرانی قرار داد، و از همسرانتان برای شما پسران و نوادگانی نهاد».
و: «فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا … یَذْرَؤُکُمْ فِیهِ، [۶] پدیدآورنده آسمانها و زمین است. از خودتان برای شما جفتهایی قرار داد، … بدین وسیله شما را بسیار میگرداند.
و: «خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَهٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا [۷] شما را از یک نفر آفرید و همسرش را نیز از خودش». زوج در آیات گذشته بدون هیچ اختلافی به معنی همسر است. بر اساس این گزاره اثبات شده است که از نظر اسلامی زوجیت زن و مرد با فطرت انسان گره خورده است. [۸]
مفهوم زوجیت در قرآن کریم
سوال این مبحث این است که کلمه زوج در آیات مربوط به خانوده همسر اختصاصی رسمی قانونی است که در نتیجه ازدواج رسمی و قانونی وصف زوجیت پیدا میکند؛ یا مراد از آن، جفت طبیعی و مراد از زوجیت زوجیت طبیعی است.
برخی مفسران کلمه ازواج در آیه شوری را به مادینه تفسیر کردهاند. [۹] به این دلیل که قرآن کریم آن را در ردیف زوجیت چارپایان آورده، میفرماید: «جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَ مِنْ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا، [۱۰] برای شما از جنس خودتان زوجها آفرید و از چارپایان نیز». علاوه بر این برخی از آثاری که در آیات مربوطه، بر زوجیت مترتب شده نیز به ازدواج قانونی اختصاص ندارد. بر این اساس احتمال اراده زوجیت طبیعی در این آیات احتمال بعیدی نیست.
ما برای تصمیمگیری در این مورد، مفهوم زوج را در آیات دیگر قرآن کریم بررسی کنیم.
علاوه بر آیاتی که در بحث منشأ زوجیت به آنها استناد شد، در آیات دیگر، کلمه زوج در هیئت مفرد، مثنی و جمع چهل و سه بار در وصف انسان به کار رفته، از این تعداد، پنج بار به معنی صنف، یک بار به معنی همنوع و سی و هفت بار به معنی همسر اختصاصی رسمی است. از سی و هفت مورد استعمال پنج بار به معنی همسر – اعم از زن و شوهر-، سه بار به معنی شوهر و بیست و نُه بار به معنی همسر (زن) به کار رفته است. به عبارت دیگر بیش از هشتاد و شش درصد از موارد استعمال واژه زوج در مورد انسان به معنی همسر اختصاصی قانونی به کار آمده است. نتیجه این بررسی در جدول ذیل نمایش داده شده.
جدول کاربرد ماده (ز و ج) در قرآن
چنانکه ملاحظه شد در قرآن کریم کلمه زوج آنجا که به عنوان وصف انسان به کار رفته هرگز معنی زوج طبیعی از آن اراده نشده. با اتکا به این گزاره میتوان با اطمینان گفت در هشت آیه مربوط به جعل زوجیت نیز مراد از زوجیت، زوجیت رسمی اختصاصی است.
نقد نظریه تفسیری رقیب
پیش از این دیدیم که تعداد قابل توجهی از مفسران کلمه «ازواج» در آیات جعل زوجیت را به مادینه تفسیر کردهاند. نتیجه این تفسیر این است که مراد از زوجیت در این آیات زوجیت طبیعی است. با اعتماد به آنچه در بررسی آیات قرآن به دست آمد، میتوان گفت این نظریه صحیح نیست. این نظریه علاوه بر این اشکال، هم با ظاهر و هم با هدف آیات ناسازگار است. در ادامه در باره این ناسازگاریها سخن میگوییم
۱- ناسازگاری نظریه رقیب با ظاهر آیات
تفسیر زوج به زن، با ظاهر این آیات سازگار نیست؛ چون اولاً خطاب آیات عام است به طوری که زن و مرد را به طور یکسان شامل میشود؛ مثل «یا أَیُّهَا النَّاسُ» (نساء ۱)، «جَعَلَ لَکُمْ» (شوری ۱۱ و نحل ۷۲)، «خَلَقَ لَکُمْ» (روم ۲۱) و «خَلَقَکُمْ» (نساء ۱، اعراف ۱۸۹ و زمر ۶)
ثانیاً اگر خطاب آیات خاص مردان باشد جمله «جَعَلَکُمْ أَزْوَاجًا» (فاطر ۱۱) و «وَ خَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجًا» (نبأ ۸) هیچیک گزاره صادقی نیست، چون با فرض صحت آنها باید یا بپذیریم که مردان زوج خود باشند یا ازواج را به اصناف تفسیر کنیم و بگوییم این دو آیه به اصناف مردان اشاره دارند؛ ولی نتیجه اول با احکام قرآن ناسازگار است و تفسیر زوج به صنف با ادامه آیاتی که در باره تکثیر نسل سخن گفتهاند، سازگار نیست.
ثالثاً در صورتی که این آیات خطاب به مردان باشد، سیاق آیات از انسجام لازم برخوردار نیست؛ چون بیشتر گزارههایی که پیش یا پس از گزاره حامل زوجیت آمده، به طور یکسان شامل زن و مرد میشوند. مثل «یَخْلُقُکُمْ فِی بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ» و «ذَلِکُمْ اللَّهُ رَبُّکُمْ…» (زمر ۶) و «رَزَقَکُمْ مِنْ الطَّیِّبَاتِ» و «أَ فَبِالْبَاطِلِ یُؤْمِنُونَ …» (نحل ۷۲) و «وَ اتَّقُوا اللهَ الَّذِی …» (نساء ۱) و «خَلَقَکُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَهٍ» (فاطر ۱۱)
۲- ناسازگاری نظریه رقیب با هدف آیات
تفسیر زوج به زن با هدف این آیات سازگار نیست؛ چون این آیات در مقام امتنان نازل شده و هدف از آنها این است که انسان به زوج خویش به مثابه یک نعمت توجه کند. اگر زوج در این آیات به معنی زن باشد، ناچار باید مخاطب آیات را در مردان منحصر کنیم و این نعمت را مخصوص آنها بدانیم و میدانیم که خداوند متعال این نعمت را به زنان نیز ارزانی داشته است و هیچ وجهی برای اختصاص آن به مردان نیست. به همین دلیل در بحث گذشته واژه زوج در این آیات به صورت مطلق تلقّی شد.
نتیجه سخن اینکه مراد از زوجیت در آیات مربوطه، زوجیت رسمی قانونی است و زوجیت رسمی بین زن و مرد منشأ الاهی دارد و بر همین اساس ازدواج حرکت در راستای اراده الاهی است.
پی نوشت
۱. نساء، ۱٫
۲. رازی، مفاتیح الغیب، ج ۱۵، ص ۸۹٫
۳. اعراف، ۱۸۹٫
۴. روم، ۲۱٫
۵. نحل، ۷۲٫
۶. شوری، ۱۱٫
۷. زمر، ۶٫
۸. سید قطب، فی ظلال القرآن، ج ۲، ص ۶۴۸٫
۹. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، تفسیر غریب القرآن، ص ۳۳۸ و طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، ج ۵، ص ۴۴۲ و ابنابیزمنین، محمد بن عبدالله، تفسیر ابن ابی زمنین، ص ۲۷۶٫
۱۰. شوری، ۱۱٫
منبع: خبرگزاری مهر
احکام رتبهبندی ۱۰۰ هزار معلم بازنشسته اصلاح شد
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش از اصلاح احکام رتبهبندی ۱۰۰ هزار معلم بازنشسته سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ خبر داد.
شاهنامه هنر فردوسی است و لاغیر
دستگیری متهمانی که برای تقلب در کنکور، رمز ارز میگرفتند
امکان افشای سوالات آزمونهای آموزش و پرورش غیرممکن شد/ سهم ۵۰ درصدی سوابق تحصیلی در کنکور
تدوین طرح مدرسه مجازی بزرگسالان برای کاهش تنوع مدارس
آزمونهای نهایی دانش آموزان به سازمان جدید سنجش واگذار می شود
انتشار فراخوان دورههای ۲۳ و ۲۴ جایزه مهرگان ادب
آمادگی رفع نیاز فناورانه سازمان سنجش در مقابله با تقلب کنکور
کلاهبرداری از داوطلبان کنکور با دریافت رمزارز و سکه طلا
اساسنامه سازمان ملی سنجش بعد از کنکور ابلاغ میشود
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
چراغهای خودروی جدید آئودی سخنگو هستند+عکس
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
چرا سوئد در یک قدیمی ساخت بمب اتم منصرف شد؟
رونمایی شریک قبلی ایران خودروی از خودروی عجیب آفرودیاش+عکس
کشف یک سیاه چاله عظیم در نزدیکی زمین
کارکرد عجیب مایع ظرف شویی در هواپیمای بوئینگ
اینترنت استارلینک در این کشورها قطع میشود
مشکل بزرگ ناسا در مریخ که فعلا حل نشدنی است
بمب الکترومغناطیسی چطور منفجر میشود؟
شروع احداث و افتتاح ۲۷ کلاس درس در سفر رئیس سازمان نوسازی مدارس به هرمزگان
مرحله غیرمتمرکز المپیاد علمی دانشجویی ۳۱ فروردین برگزار میشود
مهلت ارسال ایده به ششمین دوره رویداد «از ایده تا بازار» تمدید شد
تعیین ظرفیت ۶۰۰ نفری در دوره فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳
مدارس تا فرارسیدن ایام امتحانات باید دایر باشند
پذیرش بدون آزمون قاریان و حافظان قرآن در دانشگاه فرهنگیان
نقش حمایتی خانوادهها از دانشآموزان در روزهای امتحانی
فردا؛ آخرین مهلت ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی
انتشار مقاله استاد دانشگاه شریف در معتبرترین مجله انجمن فیزیک آمریکا
آگهی/ گیربکس سایکلو گومائو چه تاثیری در افزایش سرعت و کارایی صنایع دارد؟
سیزدهمین دوره جشنواره تیتر ۱۵ اردیبهشت ماه برگزار می شود
شیوهنامه مشوقهای خدمتی برای کسب مهارت دانشآموختگان دانشگاهی ابلاغ شد
اساتید دانشگاههای جهان صهیونیستها را تحریم کنند
منتخبین هجدهمین مسابقات ربوکاپ ۹ سهمیه جهانی دریافت میکنند
واگذاری مالکیت ساختمان سابق دانشگاه علمی کاربردی واحد استان اردبیل به دانشگاه محقق اردبیلی
جرائم متخلفان کنکور اعلام شد
تشریح مأموریت جهاددانشگاهی در راستای نیازهای کشور
بیانیه مدرسین دروس معارف اسلامی دانشگاههادر حمایت از حمله موشکی سپاه
مهلت ثبت نام در آزمون فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳ تمدید شد
۴۵ قفسه کتاب کانون در مدارس ۱۰ استان کشور جاگذاری شد
سامانه نقل و انتقال دانشجویان علوم پزشکی از یکم اردیبهشت فعال میشود
وزیر علوم بر پیگیری امور معیشتی یاوران علمی دانشگاهها تاکید کرد
طرح رتبهبندی و اعتبارسنجی مؤسسات آموزش عالی تهیه میشود
سهچهارم مسافران از اقامتگاههای غیررسمی و بدون مجوز استفاده کردند
گذر نهضت سوادآموزی از وضعیت حاضر به مدلهای جدید آموزشی طبق برنامه هفتم
تایید انتخاب ۱۰ رییس دانشگاه و مرکز آموزشی و تحقیقاتی کشور
زمان ثبت نام وام شهریه دانشجویی دانشگاه علمی کاربردی اعلام شد
شنبه آخرین مهلت ثبت نام برای امریه سربازی دانشگاه تهران
آزمونهای شبه نهایی از ۹۰ درصد محتوای برنامه و کتاب درسی است
امکان استفاده از تک ماده برای ۴ درس با نمره ۷ به بالا
بکارگیری معاون پرورشی در مدارس غیردولتی ضروری است
تاریخ طب در ایران معرفی و بررسی میشود
رونمایی از پلتفرم نشر دانشگاهی
مدارک مورد نیاز پذیرفتهشدگان آزمون استخدامی جهت بارگذاری در سامانه گزینش
تدوین طرح مدرسه مجازی در راستای کاهش تنوع مدارس
مهلت ثبت نام آزمون EPT اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد اسلامی تمدید شد
شورای تحقیق جذب هیات علمی تشکیل میشود
صدور مجوز راهاندازی مدارس سمپاد عشایری در سه استان کشور
جزئیات اعلام نتایج آزمون آموزگاری و حضور در مراحل مختلف استخدام
تداوم توزیع شیر رایگان در مدارس تا پایان امتحانات/ چالش تامین پاکت استریل شیر
تحلیل بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان/ پاشنه آشیل جهاد تبیین محیط دانشگاه است
شیوهنامه المپیاد ورزشهای فناورانه دانشجویی ابلاغ شد
واگذاری آزمونهای ارتقا و گواهینامه دستیاران پزشکی به دانشگاهها
جاماندگان نوبت دوم کنکور ۱۴۰۳، امروز و فردا نامنویسی کنند
قدرت نظامی ایران حرف اول و آخر را در منطقه میزند
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون دکتری اعلام شد
پروژههای اولویتدار دانشگاه تهران تکمیل می شود
انجام عملیات «وعده صادق» مایه مباهات است
نشست شورای مسکن دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد
ایران جزء ۱۵ کشور برتر جهانی در جذب دانشجویان بین المللی
نتایج اولیه و زمان انتخاب رشته آزمون دکتری ۱۴۰۳ منتشر شد
کتاب ای کاش زودتر برای سوالات نوجوانان درباره حجاب منتشر شد
فلسفه عشق نقد و بررسی میشود
ورود شخصیتهای خارجی به محصولات خواب کودکان
دهمینجلسه درسگفتارهای سعدیخوانی برگزار میشود
طنز یعنی چه؟
شرکت هزار عضو هیات علمی در فرصتهای مطالعاتی جامعه و صنعت
شبیهسازی آزمونهای شبهنهایی با امتحانات نهایی/توصیه به دهم و یازدهمیها برای شرکت در آزمون
امسال ۷۰ هزار معلم جذب آموزش و پرورش می شوند
ایران چطور گنبد آهنین را در هم شکست؟ +عکس
تغییر شکل عجیب هرم بزرگ مصر+عکس
چرا آدم فضاییها خودشان را به انسانها نشان نمیدهند؟
آنچه درباره ناوگان پهپادی ایران نمیدانید+عکس
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان دوباره زنده شد+عکس
قابلیت ارتباط ماهوارهای به گوشیهای گوگل اضافه شد
این موشک نیست یک هواپیمای خاص و پرسرعت است+عکس
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
مشخصات موشک سنگینی که دیشب روسیه پرتاب کرد+عکس
انفجار این بمب الکترومغناطیسی قربانیان را ۲۰۰ سال عقب میبرد+عکس
جزئیات اعلام نتایج آزمون آموزگاری و حضور در مراحل مختلف استخدام
ناگفتههای کسر ۱۰ میلیون تومان از حقوق دانشجومعلمان به عنوان مقرری ماه اول!
تفاوت موشکهای بالستیک، کروز و هایپرسونیک ایران در چیست؟
فعالیت دانشگاه بینالمللی زاگرس غیرقانونی اعلام شد
چهار تغییر در دانشگاه فرهنگیان
ترجمه روسی به فارسی دکتر ژیواگو منتشر شد
موشک ایرانیای که سامانه ضد موشک اسراییل را فلج میکند+عکس
مدیریت غذای دانشجویی احتمالا به وزارت علوم واگذار میشود
توسعه تضمین اشتغال با راهاندازی مراکز جدید در دانشگاه علمیکاربردی
کسر ۴۵ درصد از حقوق دانشجومعلمان لغو شد
موتور خودروی فرمول یک در خودروی معمولی قرار گرفت+عکس
جزییات نمایشگاه کار به میزبانی دانشگاه امیرکبیر اعلام شد
جهش علمی ایران نسبت به سرمایهگذاری مالی در دنیا بینظیر است
۴۵ درصد به دریافتی دستیاران اضافه شد
زمان برگزاری نخستین کنفرانس ملی مهارت اعلام شد
یک سیارک بزرگ به زمین نزدیک میشود
گوشیهای سامسونگ آیفون را شکست دادند
مهلت ثبت نام دکتری بدون آزمون شریف تمدید شد
کتاب مهندسی مرجع جامع کنترل، در سیستم حمل و نقل چاپ و راهی بازار نشر شد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.