شبکه علمی ثریا به نقل از فرهنگ امروز: آیتالله سیدجعفر سیدان هماکنون یکی از اساتید مبرز در تفسیر و کلام و پرچمدار مقابله با فلسفه در حوزۀ علمیۀ مشهد است. مهمترین اساتید او، آیتاللهالعظمی میلانی (ره) و آیتالله حاج شیخ مجتبی قزوینی بودهاند. او بهمدت هشت سال از درس خارج فقه و اصول آیتالله میلانی و سالیانی نیز از دروس منظومه، اشارات، اسفار و معارف عالیۀ اهلالبیت (ع) آیتالله شیخ مجتبی قزوینی بهرهمند شد. سابقۀ دوستی دیرینهاش با نویسندگان «الحیاة» و البته مشرب فکری مشترکشان درخصوص جایگاه علوم وحیانی نسبت به مباحث فلسفی، زمینه گفتوگویی شده که آن را در ادامه میخوانید.
*بهعنوان کسی که بر مسائل اعتقادی و کلامی تمرکز ویژهای دارید، روششناسی این مباحث را با بهرهگیری از علوم وحیانی و روایی چگونه میبینید؟
روشی که فقهای امامیه داشتند، این بود که در مسائل اعتقادی، از روایات معتبر و آیات شریفۀ قرآن استفاده میکردند؛ همچنانکه فقه اصطلاحی در ارتباط با احکام، از قرآن و حدیث استفاده میکند، روش ما هم این است که در ارتباط با مسائل اعتقادی، از قرآن و حدیث استفاده کنیم.
قرآن و حدیث بیانات مستند به خداست و بهاصطلاح، وحی است (البته در حدیث، با توجه به اعتبار سند و روشنی دلالت). لذا پس از فهم نصوص، در ارتباط با مسائل اعتقادی بگرفته از وحی، از آرای شخصیتهای بشری و مشاهیر هم استفاده میکنیم. چنانچه گفتارشان با آنچه در وحی است، مناسب و همسو باشد، بسیار خوب است؛ چراکه آنچه در وحی است باید براساس عقل هم تأیید بشود و هرگز مطلبی ضدعقل در وحی وجود ندارد و اگر در موردی چیزی ضدعقل باشد، خود وحی در جای دیگر توضیح داده و مطلب را تشریح کرده است. مثلاً در عبارت «خدا آمد»، مسلم است که رفتوآمدی برای خدا نیست. این ضدعقل است. لذا خود وحی معنا کرده است که «جاء امر ربک».
بههرحال پس از اینکه انسان وحی را به خدا مرتبط میداند، یعنی به علم بیخطای نامحدود، آنگاه عقل حکم میکند که «حال که به چنین منبعی رسیدی، از این منبع استفاده کن». در اینجا باید تأکید کنم که اعتنا کردن به وحی، غیر از اخباری بودن در معنای اصطلاحی آن است. اعتنا به وحی میکنیم، از اخبار استفاده میکنیم و افتخارمان این است، اما این بهمعنای اصطلاحی اخباری بودن نیست که متأسفانه در بعضی نوشتهها چنین به نظر میرسد.
وقتی قرار است اندیشهای بیان شود، باید با بزرگان و شخصیتهایی که معتقد به آن اندیشه هستند، صحبت شود تا مطلب روشن شود. استاد حکیمی که از دوستان قدیمی من هستند، در رابطه با این نحوۀ تفکر، اصطلاح «تفکیک» را به کار بردند، اما بعضی از این کلمه سوءاستفاده کردهاند و گمان کردهاند که تفکیک بهمعنای تفکیک عقل از دین، عقل از وحی و امثالذلک است. حالآنکه وحی تأکید بر عقل میکند و عقل ما را به وحی میرساند.
*«الحیاة» در دوازده جلد منتشر میشود و کتابت این مجموعه هم حدود چهار دهه به طول انجامیده است. سؤالی که اینجا مطرح میشود این است که «الحیاة» دنبال چه بوده که آنها نداشتند؟ بهطور کلی مجموعههای روایی و جمع کردن روایات در نظام رشد بشری امروز ما تأثیرگذارند یا صرفاً کدهایی هستند که دیگران باید آنها را باز کنند و به ما توضیح دهند؟
در مکتبی که دارای ابعاد مختلف اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی، مادی و معنوی است و مطالب بسیاری در این مکتب وجود دارد، اگر کسی صرفاً به این دلیل که اینها حفظ شود تا بعدها دیگران از هر بخش آن استفاده کنند و برنامههایی که در جهت رشد جامعه دارند، محقق کنند، نفس این جمع کردن مطالب یک مکتب در ابعاد مختلف، هدف کوچک و نازلی نیست، بلکه خود این، هدف مهمی محسوب میشود.
هدف اول جمعآوری مطالب است، برای اینکه دین بماند و مکتب حفظ شود تا اینکه افراد از این مجموعه استفاده کنند و رشد فردی برای فرد و رشد اجتماعی هم برای جامعه تحقق پیدا کند. بههرحال چه در اعتقادات، چه در اخلاق و چه در احکام، هدفها متفاوت بوده است. این هدف هم در بعضی مجموعهها روشنتر و شفافتر است؛ یعنی این معنا را تذکر دادهاند و بیان هم کردهاند که هدف این است که این مجموعه بتواند در جوامع بشری و سطح دنیا تأثیرگذار باشد، نهفقط در مجموعۀ خاصی.
مجموعۀ «الحیاة» هم اینچنین است؛ یعنی ضمن اینکه در پی حفظ آثار مکتب وحی و جمعآوری مطالب است، هدف اصلی این بوده است که به جامعه جهت و به خوانندگان هدف دهد؛ خوانندگان را در جهت هدفهای این روایات و مطالب قرار دهد تا به روایات اعتقادی معتقد شوند، به صفات مطرحشده در روایات اخلاقی متخلق شوند و به روایات عملی عمل کنند. روایات اجتماعی و فردی مطرح شده است تا تکاملهای فردی و اجتماعی اتفاق بیفتد. بهطور کلی، این مجموعه هدفدارتر، شفافتر و با تأکید و توجه بهتر نسبت به سایر مجموعهها جمعآوری شده است.
*پس در واقع از نظر شما، «الحیاة» نگاههای فردی و اجتماعی را در یک مدل ارائه میدهد و با نگاه سازمانیافتهتری نسبت به مجموعههای روایی دیگر، آوردههای وحیانی را در اختیار فرد و جامعه قرار میدهد. بعضیها قائل به این هستند که این روایات صامتاند و باید آنها را به نطق درآوریم. عدهای هم معتقدند متناسب با زمان میتوان آن نوع اندیشه را از روایات کشف و استخراج و از آنها بهرهبرداری کرد. در این مورد میتوان هم در موضوعشناسی روایات دقت کرد و هم در برداشتن حکم از روایات استفادۀ بهینه کرد. بنابراین خودِ چینش «الحیاة» براساس اینکه از معرفتشناسی شروع کرده تا به بحث سیر عرفانی انسان رسیده و حتی جلدهای اختصاصی برای بحث انسانشناسی، خانواده، روابط اجتماعی و اقتصاد دارد، نشان میدهد که در هندسۀ نگاه فردی و اجتماعی، به مقولۀ انسان و اجتماع، نگاه دقیقتری داشته و ظاهراً تلقی بر این بوده است که ما بتوانیم برای بشر امروزی بماهو بشر، نهفقط مسلمان، مجموعه دستاوردهایی بهعنوان آییننامه و دستورالعملهایی برای زندگی امروز، ارائه کنیم. حال آیا از نظر حضرتعالی هم این نوع نگاه در «الحیاة» قابل مشاهده است؟
بله، خودشان هم در پشت جلد آوردهاند که نظر همین است که در آفاق و فضاهای وسیع و جهانی تأثیرگذار باشد. توجه داشته باشید بسیاری از مجموعههای دیگر، از نظر جمعآوری بسیار منظم هستند، مثل «اصول کافی» که تبویب و جمعآوری فوقالعادهای دارد و در حقیقت، تمام این خطها از مثل ایشان گرفته شده است. «اصول کافی» اول کتاب العقل، بعد کتاب العلم و کتاب الحجه، بعد اخلاق و در آخر احکام است. هرکه هرچه بیشتر بیندیشد، از این نظم بیشتر نمیتواند به وجود آورد. تمامی مسائل مهمی که انسان در ارتباط با آنها قرار بگیرد و به آنها تعهد یابد و عمل کند، در این سه کلمه خلاصه میشود: اعتقادات، اخلاق و رفتار. اصول کافی با این ترتیب زیبا، این کار را کرده است.
بااینهمه مرحوم علامه مجلسی کاری فوق این را انجام داده است. بهاضافۀ اینکه همین روش را رفته است، بحث موضوعی مفصلتری را نیز در هر باب انجام داده است. لذا در ارتباط با هر باب، تمام آنچه مربوط به آن باب توانستهاند جمع کنند، آوردهاند. در خود «بحار» یک تفسیر موضوعی داریم؛ یعنی در «بحار» شریف، دربارۀ هر مسئلهای آیاتی آمده و در مورد همۀ این آیات هم بحث شده است. بهطور کلی، این تفسیر موضوعی «بحار» کیفیتی دارد که در «الحیاة» هم نیست. در آن، این نظم بهخوبی پیاده شده است و نویسندگان «الحیاة» هم از آنها اقتباس کردهاند، ولی موضوعی را گویاتر بیان کردهاند و آن اینکه شایسته است جمع و جامعه اینچنین روشی داشته باشد. تأکید بر این شده که از این مجموعهها استفاده کنند و روش حیات و زندگیشان این باشد. «الحیاة» این مطلب را از دیگران گویاتر گفته است. بقیه هم همین کار را کردهاند و در همین جهت بودهاند، اما تأکید بر این جهت و ابلاغ این معنا که مردم چنین باشید یا چنان یا بر این اساس حرکت کنید را کمتر مطرح کردهاند، ولی ایشان بهشکلی زیبا، گویا و با تأکید و توجه بر اینکه روش باید این باشد، این کار را انجام دادهاند. بهطور کلی دربارۀ مجموعۀ «الحیاة» زحمت بسیار زیادی کشیده شده است. این مجموعهای بسیار نفیس است. امیداوریم با ترجمههای متعددی که میشود، عموم مردم نیز از این مجموعه بهرۀ لازم را ببرند.
*اکنون که عرصۀ اجتماعی کارکرد دین بیشتر مشخص شده است، این نوع نگاه در مجموعۀ «الحیاة» تبلور بیشتری دارد که کارکرد اجتماعی دین برایند روایات باشد. به همین دلیل، آن حیاتی هم که گذاشته شده، علاوه بر حیات طیبۀ فردی، به حیات تکاملیافتۀ اجتماعی هم اشاره میکند.
در گذشته و کشور ما، اینگونه نبوده که زمینۀ یک حرکت اجتماعی در ارتباط با مطالب وحیانی انجام گرفته باشد؛ بهنوعی میتوان گفت آنچه بیشتر میتوانست گسترش یابد و بستر آن فراهم بوده، افکار دیگران بوده است. لذا از نظر مسائل اجتماعی، بهخصوص حکومتی، ممکن است در این مجموعهها نص آن احادیث آمده باشد، ولی استفاده، برداشت، تشریح و امثالذلک کمتر آمده است. در حال حاضر که بستر چنین جریانی به وجود آمده است، مسائل گویاتر و ناظر به زمان مطرح شدهاند.
*به نظر شما، مکتب تفکیک در «الحیاة» تجلی پیدا کرده است یا خیر؟
در واقع من بررسی تفصیلی دربارۀ «الحیاة» نداشتهام، ولی قاعدتاً ایشان با توجه به طرز تفکری که دارند، در ذهنشان بوده است که برنامه را بهگونهای پیش ببرند که این نتیجه را نیز بدهد. اما خود ایشان این مطلب را هم در نوشتههای دیگرشان آورده و تشریح کردهاند.
*فرمودید ترجمههای خوب تأثیرگذار است. آیا اینکه بتوانیم این مجموعه را وارد مباحث درسی و کلاسی کنیم، میتواند در ترویج این نگاه مؤثر باشد؟
بله، یکی ترجمه میتواند مؤثر باشد، دیگر اینکه یک خلاصه ارائه شود؛ یعنی در هر بخش و موضوعی که سی حدیث میبایست میآوردند، یکی دو حدیث که خصوصیات خاص خودش را دارد، انتخاب شود. به این صورت این دوازده جلد خلاصه شود تا بتوان بهجای کتاب درسی هم آن را به کار برد. چون مجموعۀ بسیار مفصلی است و نیاز به خلاصهنویسی دارد.
موشک تازه از راه رسیده روسیه فشار به اوکراین را بیشتر کرد+عکس
اطلاعات لو رفته تازه درباره آیفون SE اپل
قابلیت تازه اندروید که از دزدی گوشی شما جلوگیری میکند
حقایقی درباره کهکشان راه شیری میلهای که چیزی درباره آن نمیدانید
ساخت هندزفری جدیدی که هرگز گره نمیخورد+عکس
تصویری از گودال ۸۰۰۰ متری یخزده در مریخ ثبت شد+عکس
گوشی جدید شیائومی با نمایشگر بزرگ رونمایی شد+عکس
بیامو قدرتمند با بدنه مخملی همه را متعجب کرد+عکس
خودروی پرفروش اروپا به ایران آمد+عکس
پس زمینه تابلوی مونالیزا متعلق به این مکان است+عکس
من یک پایین شهریام در کتابفروشیها
جشنواره ایده های برتر جوانان در کردستان برگزار می شود
جنس کنش دولتمردان سیزدهم اعتقاد به مشارکت خیرین است
ساخت مدارس خیرساز در دولت سیزدهم بهطور میانگین ۲ برابر شده است
افرادی که با قرآن مانوس شده اند؛ حق طلب و حق جو هستند
درخواست دانشجویان لهستان برای تحریم رژیم صهیونیستی
استقرار میز پاسخگویی امتحانات نهایی در ادارات آموزش و پرورش مناطق ۱۹گانه تهران
اولویت سازمان سنجش پس از ملی شدن چیست؟
جشنواره برهان ؛ تلاش دوباره برای احیای کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاهها
پیام تسلیت جهاد دانشگاهی تهران در پی شهادت یکی از رزمندگان حزبالله
چگونگی تبدیل نظریه علوم انسانی به فناوری نیاز امروز جامعه است
موسسه علم و فناوری شهید مسعود علیمحمدی راهاندازی شد
دبیر شورای تحول و ارتقای علوم انسانی انتخاب شد
مشکل خوابگاههای دانشجویی با بومیگزینی حل میشود
روایت آخرین جمعه نمایشگاه سی و پنجم؛ همهمه بازی و کتا
حضور دانشآموزان بدون کارت امتحان نهایی در جلسه با «شناسنامه»/ امکان دریافت آدرس حوزه از مدرسه
اختصاص شعب ویژه رسیدگی به جرائم حوزه فروش سوالات امتحانات نهایی
آغاز ثبتنام اوقات فراغت دانشآموزان از اول خرداد
اجرای طرحهای هوشمند سازی در صنعت نفت در دستور کار دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شرایط و نحوه حذف اضطراری دانشجویان شریف اعلام شد
تاکید بر انجام رویدادهای فرهنگی توسط دانشجویان برای همنسلان خود
مرحله نهایی سی و هشتمین جشنواره قرآن و عترت دانشجویان برگزار شد
رونمایی آمریکا از بزرگترین هواپیمای رادارگریز دنیا+عکس
دانشگاه اصفهان عنوان برگزیده در جشنواره دریچه را کسب کرد
امکان ثبت نام سرویس مدرسه در سامانه سپند از اول خرداد
تمام اطلاعات آیفونها و آیپدها لو رفت
داستانهای طنز کودک و نوجوان پرمخاطب در نمایشگاه کتاب
خانمها در آزمون استخدامی آموزش و پرورش هم گوی سبقت را ربودند
دانشگاههای غیرانتفاعی و چالشهایی که حل نشده باقی مانده است
نتایج اولیه آزمون استخدامی رشتههای دبیری هفته سوم خردادماه اعلام میشود
دانش آموزان نگران دریافت کارت ورود به جلسه آزمونهای نهایی نباشند
اهمیت مدیریت دقیق آزمونهای نهایی خرداد ماه / نقش این آزمونها در کنکور
اعلام برنامههای تابستانی دانشآموزان استثنایی
۴۲۵ میلیارد تومان فروش؛ کارنامه نمایشگاه کتاب تا روز دهم
شاسی بلند کوپهای که شبیه یک خانه است+عکس
شکست مذاکرات دانشجویان معترض با مسئولان دانشگاه ملبورن
پایهگذاری شیوهنامههای تالیف از مهمترین اقدامات جدید دانشگاه فرهنگیان
سرقت ۲۵ دلاری رمز ارز دو برادر در بلاک چین اتریوم
فصلنامه سازمان بسیج اساتید در علوم انسانی رتبه ب را کسب کرد
با برخی دانشجویان با فقدان مهارتهای اجتماعی و ارتباطی مواجهیم
آخرین مهلت اساتید پیام نور برای ثبت نمرات میان ترم اعلام شد
الزام دانشجویان غیرایرانی به گذراندن دروس به زبان انگلیسی و فارسی
آیفون16 پرومکس در باتری و شارژدهی رکوردشکن میشود
خودروهایی که بیشتر از همه در آمریکا سرقت میشوند
منتظر شفقهای قطبی بعدی باشید
خودروی معروف کرهای که برای راحتی سگها ساخته شده+عکس
خبر بد OnePlus برای طرفداران این نوع گوشی
عجیبترین خودروی تویوتا با الهام از کوسه کله چکشی به تهران آمد+عکس
خریداران Xperia ۱ VI سونی منتظر یک تغییر ویژه در صفحه نمایش باشند+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که انتهای آن هرگز مشخص نشد+عکس
اولین پیکاپ خودروی چینی با الهام از خودروی آمریکایی+عکس
خودرویی که نیسان آبی آمریکاییهاست+عکس
جزئیات کیا سورنتو جدید اعلام شد+عکس
ارزانترین سلاح پهپادکُش که ساخت بریتانیا است+عکس
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
پشمک کیهانی که از غول منظومه شمسی هم بزرگتر است+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
مشوقهایی برای اضافه تدریس معلمان در نظر گرفتهایم/تعیین تکلیف داوطلبان آموزگاری تا تیر
آغاز آزمون استخدامی دبیری و هنر آموزی از فردا
معرفی نامزدهای جایزه شعر بهاران
کتاب تازه امین فقیری در نمایشگاه کتاب
اختتامیه رویداد ستفاتک در جهاددانشگاهی اصفهان
روایت کتابها از موسیقی؛ لطف مفخّم تا مضراب
اتمام سنجشسلامت نوآموزان تاپایان اردیبهشت/هنوز۳۰ درصد نوآموزان برای سنجش مراجعه نکردهاند
جزییات برگزاری امتحانات پایان نیم سال دوم پیام نور اعلام شد
آزمون صلاحیت بالینی پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی برگزار شد
ضوابط جدید ارزشیابی مدارک مقاطع داروسازی خارج از کشور اعلام شد
قیمت غذای دانشجویی تا مهرماه افزایشی ندارد
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
ارزانترین سلاح پهپادکُش که ساخت بریتانیا است+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
جزئیات کیا سورنتو جدید اعلام شد+عکس
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
بیامو قدرتمند با بدنه مخملی همه را متعجب کرد+عکس
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
رونمایی آمریکا از بزرگترین هواپیمای رادارگریز دنیا+عکس
تصویری از گودال ۸۰۰۰ متری یخزده در مریخ ثبت شد+عکس
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
آیفون16 پرومکس در باتری و شارژدهی رکوردشکن میشود
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
تمام اطلاعات آیفونها و آیپدها لو رفت
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
گوشی جدید شیائومی با نمایشگر بزرگ رونمایی شد+عکس
سرقت ۲۵ دلاری رمز ارز دو برادر در بلاک چین اتریوم
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
خریداران Xperia ۱ VI سونی منتظر یک تغییر ویژه در صفحه نمایش باشند+عکس
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی اعلام شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.